Ecent-ELWIeR – conferentie Vrijdag-middag 12 mei 2023, Naturalis Museum, Leiden Thema – vakvernieuwingen en de rol van de lerarenopleiding

enkele foto’s

Verslag

Een groep van 40 opleiders (STEM) kwam bijeen rond het programma ‘vakvernieuwing en de rol van lerarenopleider’. Jan van der Veen (TUE) verzorgde de aftrap. Uit de aanpassingen in kerndoelen en examenprogramma’s koos hij de thema’s duurzaamheid, maakonderwijs en artificial inteligence. Wat kan een lerarenopleiding doen om docenten goed voor te bereiden? Via nieuwe specialismes of als bagage voor iedereen. De aanwezige opleiders droegen bij aan de volgende suggesties.

Duurzaamheid

Docenten moeten meer afweten van duurzaamheid zodat ze dit ook in hun bètalessen gaan gebruiken. Ook hebben ze handvaten nodig hoe daarbij debat te stimuleren en hoe attitude aspecten mee te nemen naast de vakinhoudelijke kant. Heeft zeker ook een wiskunde kant als het om gebruik van data gaat, om visualiseren en communiceren.

Maakonderwijs

Naast aparte ontwerpersroute moeten we ook de andere bètadocenten leren ontwerpen, zit immers ook nu al in de eindtermen en docenten kunnen ook bij NLT, O&O of varianten daarop worden ingezet. Ook aandacht inbouwen voor de didactiek van ontwerpen en maakonderwijs, hierbij verkennend of een vorm van systeemdenken kan worden ingezet. Docenten hoeven het niet van de grond op te bouwen, voor eigen schoolcontext geschikt maken is ook een optie.

Artificial Intelligence, digitale geletterdheid

Kritisch gebruik van bronnen en AI-opties is iets dat docenten hun leerlingen moeten bijbrengen en daarom zelf ook moeten oefenen. Er werden suggesties gedaan om de AI-systemen algemene en heel specifieke opdrachten te geven om daarna de kwaliteit van de output te vergelijken. Duidelijk maken dat iemand zelf verantwoordelijk blijft voor een tekst of product. AI gaat niet meer weg, maak ermee omgaan onderdeel van computational thinking.

Verwijzingen

• De genoemde conferenties in juni
• Lees hier meer over de vakvernieuwingen op de elwier-ecent-pagina

13:55-15:10 – Werkgroepronde 1

15:30-16:45 – Werkgroepronde 2

Borrel – 16:45-17:30

Abstracts

Plenair

plenair
Jan van der Veen – Esoe – Universiteit Eindhoven

Korte beschouwing/interactie over ‘vakvernieuwing en de rol van lerarenopleider’ in het STEM gebied.

W1 – Als je bij wiskunde iets verandert, dan ook bij science

vooral 1e en 2e
Rogier Bos – UU en Joost van Buchem – Fontys

In de vakvernieuwingscommissies ‘natuurwetenschappelijke vakken’ en ‘wiskunde en rekenen’ worden stappen richting nieuwe examenprogramma’s gezet. Hoeveel vakvaardigheid heb je nodig (en wat is dat precies)? En wordt er ook over het muurtje gekeken (science, wiskunde)? Zijn we helder genoeg naar elkaar wat we bedoelen met mathematiseren? e.d.

W2 – ‘Modeling instruction’ en ‘Building Thinking Classrooms’

vooral 1e en 2e
Onne Slooten, Amsterdams Lyceum en Maarten Muller, Marianum Scholengemeenschap

Twee innovatieve methoden om leerlingen minder te laten nadoen en meer zelf na te denken. Je gaat zelf ervaren hoe deze methoden werken, waarna een korte toelichting en discussie volgen over wat overeenkomsten en verschillen zijn tussen beide methoden en wat je ermee kunt in de lerarenopleiding.

W3 – W&T in het PO: hoe ziet dat er uit in de lerarenopleiding, in 2023 en verder?

vooral pabo
Symen van der Zee, Saxion

Wetenschap en Technologie is nog steeds een wapperend banier in het primair onderwijs om extra aandacht te besteden aan onderzoekend en ontwerpend leren (de ‘w’ van W&T) en ook ruimte te maken voor techniek/technologie (de ’t’ van W&T). Hoe werkt dit door in de lerarenopleidingen. En zullen nieuwe kerndoelen daarin gaan helpen? Wordt er al nagedacht over de doorwerking in de kennisbasis voor de pabo?

Vanuit verschillende onderzoeken en samenwerkingsprojecten wordt een tussenstand geschetst, als het gaat om de opleidingsbehoefte bij pabo’s en ook aandacht voor de aansluiting tussen po en de onderbouw van het vo. En vanuit die tussenstand gaan we met elkaar in discussie.

W4 – Sterk Techniek Onderwijs: Voorbeelden en implicaties voor de lerarenopleidingen

vooral 2e graads
Geertje Damstra en Gerald van Dijk – lerarenopleiders (PABO en 2degraads bèta) en onderzoekers

Het project Sterk Techniek Onderwijs draagt inmiddels flink bij aan innovaties in het techniekonderwijs en waarschijnlijk ook aan de keuze van leerlingen voor bètatechnische profielen. Men richt zich daarbij niet alleen op de beroepsgerichte technische profielen in het VMBO, maar ook op algemeen vormend techniekonderwijs op de basisschool en in VMBO-T. In deze workshop bekijken we enkele STO-projecten, waarna we samen ingaan op mogelijke implicaties voor de PABO en voor de tweedegraads lerarenopleidingen in de bètatechnische vakken.

Voorbeelden van leerlingenwerk vanuit een nieuw techniekvak in het AVO: een ontwerp voor figuurtjes voor een spel over het klimaatprobleem

W5 – Snel formatief handelen met diagnostische vragen

vooral 2e en 1e
Sofie Faes – NVON en Michiel Dam – Universiteit Leiden

Als docent kun je betere beslissingen maken als je weet wat er in de hoofden van leerlingen gebeurt. Met een diagnostische vraag kun je veelvoorkomende misvattingen snel zichtbaar maken. Als de leerling of docent er vervolgens een actie aan verbindt is het een manier om makkelijk formatief te handelen in de les.

Tijdens deze interactieve lezing ervaar je zelf hoe het is om diagnostische vragen te beantwoorden en als docent te gebruiken. Het wordt duidelijk hoe je de vragen kunt gebruiken om snel formatief te handelen zonder administratie. Vervolgens gaan je met collega’s aan de slag om samen nieuwe vragen te ontwikkelen. We bieden een werkvorm aan die je ook in je eigen vakgroep kunt inzetten.

De NVON, NVvW, Freudenthal instituut en ICLON werken er samen aan goede diagnostische vragen beschikbaar maken voor elke docent en zijn daarom bezig een kennisbank met goede vragen te ontwikkelen. Deze willen we laten aansluiten bij de kennisbank van veelvoorkomende misvattingen in de biologie, natuurkunde en scheikunde. Je gaat na deze workshop naar huis met een effectieve werkvorm om het leren verder te helpen, een set vragen die bij jouw studenten past en een werkvorm om er in je vakgroep actief mee aan de slag te gaan.

Meer info

W6 – Ruimtelijk inzicht en ontwerpen in het PO

vooral pabo
Remke Klapwijk, Rohit Mishra en Caiwei Zhu – TU Delft

Ruimtelijk inzicht is een belangrijke basisvaardigheid. Als je ruimtelijk inzicht goed is ontwikkeld, dan is de kans groter dat je succesvol bent in vakken en loopbanen gerelateerd aan natuurwetenschap, techniek, ontwerpen en wiskunde (STEM). Onderzoekers Remke Klapwijk, Rohit Mishra en Caiwei Zhu vertellen er alles over. Ook geven ze praktische adviezen. Het gebruik van ruimtelijke taal, gebaren en ontwerpuitdagingen voeden ruimtelijk denken van leerlingen op de basisschool en de middelbare school.

Twee verwijzingen van het Wetenschapsknooppunt ZH
Biomimicry op de camping en Waarom pabo-studenten ontdekhoeken ontwerpen.

Deze werkgroep zal in het engels worden gevoerd.

W7 – Computational Thinking in de opleiding

alle opleiders
Monique Pijls, Dorrith Pennink, Jos Tolboom, Bert Bredeweg – Hogeschool van Amsterdam

Computational Thinking (CT), een van de vier componenten van Digitale Geletterdheid (DG), gaat deel uitmaken van het kerncurriculum van PO en VO. Voor lerarenopleidingen is er een taak om mee te denken over de formulering van de kerndoelen en bij te dragen aan de vertaling van deze doelen naar de onderwijspraktijk. De bèta-opleidingen kunnen hierin een voortrekkersrol vervullen. Aan de hand van huidige lespraktijken en voorbeelden uit binnen- en buitenland bediscussiëren we wat nodig is voor vak-geïntegreerde inbedding van CT in het voortgezet onderwijs.

In deze interactieve workshop komen de volgende vragen aan bod:

• Waarom en hoe integreren we CT met vakinhoud? Wat zijn concrete lesvoorbeelden voor de verschillende (bèta-)vakken?
• Hoe houden we oog op raakvlakken tussen disciplines en een ‘universele’ terminologie om transfer tussen vakken mogelijk te maken?
• Welke basis hebben alle (aanstaande) leraren nodig en wat zijn specialisaties?

W8 – Actualisatie examenprogramma’s VO en kennisbases lerarenopleidingen

alle opleiders
Erik Woldhuis en Marijn Meijer – SLO

Er wordt op dit moment gewerkt aan een actualisatie van de examenprogramma’s voor de bovenbouw VO. Er is ook een traject voor herziening van de kennisbases van de hbo-lerarenopleidingen. Om te zorgen dat die trajecten goed op elkaar aansluiten is besloten die parallel te laten lopen.

Wij zullen iets vertellen over het proces van actualisatie in de bovenbouw VO en de rol die lerarenopleiders daarin spelen en aan de slag met eindtermen zoals die geformuleerd gaan worden. Ook zullen we iets vertellen over de dan net gestarte herijking van de kennisbases en eerste ervaringen met de afstemming.

foto van het nieuwe Naturalis gebouw