Arthur Bakker (Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht)

Deze inleidende presentatie vat samen wat design research is, waarom onderzoekers (wie en waar) design research als methodologische oriëntatie hebben ontwikkeld, wanneer een aanpak uit dit methodologische genre geschikt is, en hoe een ontwerpprobleem kan worden aangepakt. Er wordt beweerd dat design research moeilijk is door de ambitie om niet alleen bij te dragen aan theorievorming maar tegelijk ook aan verbetering van de onderwijspraktijk. Het gepresenteerde boek beoogt deze aanpak onderwijsbaar en leerbaar te maken.

Jantien Smit, Hogeschool Utrecht, senior onderzoeker binnen het lectoraat bètadidactiek

Ontwerpgericht onderzoek wordt gezien als een passende onderzoeksmethode wanneer het beantwoorden van een onderzoeksvraag vraagt om innovatie van instructiepraktijken die in naturalistische onderwijssettings nog niet worden gevonden of gebruikt. Deze presentatie laat zien dat ontwerpgericht onderzoek parallel aan het ontwikkelen van zo’n innovatieve praktijk (scaffolding van vaktaal in een meertalige rekenklas) kan bijdragen aan theorievorming van meer overstijgende aard, namelijk een conceptualisatie van whole-class scaffolding. Ook laat de presentatie zien hoe een scaffolding-repertoire dat ontwikkeld is in de specifieke context van reken-wiskundeonderwijs vervolgens toepasbaar is in andere contexten, zoals wetenschap- en techniekonderwijs, waarbij in de uitvoering trouw kan worden gebleven aan het meer algemene concept van whole-class scaffolding. Daarmee toont deze presentatie hoe binnen DBR theoretische generalisatie kan worden gerealiseerd.

Cindy Kuiper-Nijland, Saxion Hogeschool (Hospitality Business School)

Cindy, gepromoveerd in 2018, is een van de eerste gebruikers van het boek. Zij wordt geïnterviewd door Dolly van Eerde over haar ervaringen met design research en het rapporteren hiervan.

Koeno Gravemeijer (emeritus Eindhoven School of Education)

Curriculuminnovatie zou tegenwoordig ‘evidence-based’ moeten zijn. Echter, in de  jaren bleek al dat het model van research, design, dissemination (RDD), waar dit mantra naar verwijst, tekortschiet. Design research komt aan verschillende tekortkomingen van het RDD-model tegemoet. Maar het vertalen van de onderzoeksresultaten naar de onderwijspraktijk blijft ook dan een punt van aandacht. Dat geldt in het bijzonder voor de vereiste vernieuwing van het reken-wiskundeonderwijs. Design research zou daarbij een onderdeel moeten vormen van een breed proces van curriculuminnovatie, waarin onderzoek wordt gedaan naar wat de maatschappij vraagt, een publieke discussie wordt gevoerd over hoe deze eisen in onderwijsdoelen worden vertaald en waarin door leraren en vakdidactici wordt geëxperimenteerd met onderwijs dat bij deze doelen past.

Jan van den Akker (emeritus Universiteit Twente, voormalig directeur SLO)

Ontwerponderzoek heeft grotere potentie tot succesvolle (relevante, effectieve en duurzame) opbrengsten voor zowel theorie als praktijk, naarmate:

• aansluiting gezocht wordt bij uitdagende ontwerptaken in reële school- en klaspraktijken;
• sprake is van langdurige, programmatische samenwerking tussen ontwerponderzoekers en practici;
• kennisopbrengsten resulteren in de vorm van heldere gearticuleerde en zowel theoretisch als empirisch gevalideerde ontwerpprincipes;
• professionele ontwikkeling van alle participanten (individueel, in teamverband, in netwerken) gestimuleerd wordt.

In het bijzonder curriculaire ontwerpuitdagingen lenen zich zeer goed voor zulk ontwerponderzoek.

Jelle Kaldewaij, NRO

Voor het onderwijs als sector wordt vaak als probleem gesignaleerd dat onderzoek en onderzoeksresultaten niet vanzelfsprekend gebruikt worden om keuzes te maken: het onderwijs zou niet of niet voldoende ‘research informed’ zijn. In de zorgsector zou dat minder het geval zijn. Om de verbindingen tussen onderzoek en onderwijs te verstevigen zijn diverse acties mogelijk en kunnen ook behulpzame randvoorwaarden worden geformuleerd. Een grotere ontvankelijkheid voor onderzoeksresultaten kan bijvoorbeeld worden verwacht wanneer docenten en andere onderwijsprofessionals een onderzoekende houding hebben. Ook samenwerking tussen onderzoekers en praktijkprofessionals kan het gebruik van onderzoeksresultaten stimuleren. Het ziet ernaar uit, dat Design Research een vanzelfsprekende schakel tussen onderzoek en onderwijspraktijk kan vormen.

Daan Andriessen, Hogeschool Utrecht, lector Methodologie van Praktijkgericht Onderzoek

Op allerlei plekken is discussie losgebarsten over de vraag wat nu eigenlijk passende onderzoeksdesigns zijn voor onderzoek dat beoogt bij te dragen aan de praktijk. Bijvoorbeeld binnen subsidieverstrekker ZonMw (gezondheidszorg) vindt dit gesprek plaats onder het kopje “alternatieven voor randomized control trials” en binnen de NRO onder het thema “de rol van onderzoek in onderwijsvernieuwing”. Aan alle discussies ligt onvrede over de doorwerking van onderzoeksresultaten naar de praktijk ten grondslag. Deze bijdrage gaat over doorwerking van onderzoek naar de praktijk en de bijdrage van ontwerpgericht onderzoek daarin.

Mariëtte de Haan (Universiteit Utrecht, Faculteit der Sociale Wetenschappen)

Zijn we nog bereid om experimenten aan te gaan in het sociale domein als wetenschappers? En hoe goed zijn we eigenlijk voorbereid als onderwijswetenschappers om urgente sociale kwesties als de toenemende etnische spanningen die de kop opsteken in het onderwijs aan te pakken? Werkt onze kennis eigenlijk wel voor het onderwijs? Deels vanuit een kritische beschouwing van de evidence-based praktijk, zal ik ingaan op de notie van social design experiments van Gutiérrez, en Biesta’s notie van knowing in practice. Aan de hand van voorbeelden uit het UNION-project (Utrechts Netwerk voor Inclusief ONderwijs) bespreek ik de noodzaak voor sociale ontwerpprojecten.