Speciaal onderwijs: betekenisvol onderwijs en scaffolding

In deze alert vindt u een korte bespreking van het artikel Realistisch reken-wiskundeonderwijs in het sbo (1) Theorie, vragen en perspectieven door J. Nelissen, N. Boswinkel en E. de Goeij in het Tijdschrift voor orthopedagogiek, 46 (2007) 321-331.

Aanleiding
In 2001 startte het Freudenthal Instituut op verzoek van het ministerie van OC en W het project Speciaal Rekenen. Het heeft als doel speciale(basis)scholen te ondersteunen bij de invoering van het realistisch reken/wiskundeonderwijs. De verwachting was dat er problemen zouden rijzen. In het s(b)o was er veelal sprake van directe instructie, kinderen werken voornamelijk individueel en de leerkracht schrijft veelal de oplossingsmanier voor. Er werd niet gewerkt met betekenisvolle contexten en interactief onderwijs.

Theoretische achtergrond
Het werken met contexten en interactief onderwijs zijn belangrijk kenmerken van de realistische vakdidactische theorie die ten grondslag ligt aan het reken-wiskundeonderwijs in Nederland. Daarnaast spelen bij het onderwijs aan leerlingen in het sbo de orthodidactische principes op rekengebied een rol.

Onderzoeksvraag

In het artikel wordt de betekenis van de realistische vakdidactische theorie en de orthodidactische theorie voor het rekenwiskundeonderwijs aan leerlingen op sbo-scholen uitgewerkt. Met name de mate van betekenisvol leren en het in staat zijn tot interactief leren van leerlingen in sbo staan centraal.

Opzet/methode van onderzoek
Een literatuurstudie waarin een groot aantal pedagogische en didactische uitgangspunten voor het rekenonderwijs aan sbo-leerlingen naast elkaar gezet en met elkaar vergeleken worden. Centraal staan de onderwerpen betekenisvol leren en interactief leren voor sbo-leerlingen. Eerst vindt een uitgebreide bespreking van de uitgangspunten plaats waarna wordt beschreven in hoeverre sbo-leerlingen is staat zijn met behulp hiervan rekenen-wiskunde te leren. Ook de rol van de leerkracht wordt uitvoerig besproken. Er worden veel concrete voorbeelden gegeven.

Belangrijkste resultaten
Betekenisvolle contexten kunnen een bijdrage leveren aan zinvol leren van leerlingen in het sbo. Een pleidooi voor interactief leren van sbo-leerlingen maar deze voorkeur roept no wel een aantal essentieele vragen op.

Conclusies en discussiepunten

Leerlingen in het sbo zijn in staat te leren rekenen met behulp van betekenisvolle contexten mits de docenten hierbij de juiste pedagogische en didactische uitgangspunten hanteren. Dit vraagt om aanscherping en nadere uitwerking. Het interactief leren van leerlingen in het sbo is mogelijk met name m.b.v. ‘scaffolding’. Een vraag is of leerkrachten én leerlingen in het sbo hiervoor voldoende zijn toegerust.

Betekenis voor onderwijs- en opleidingspraktijk
Het artikel geeft een uitgebeid overzicht van pedagogische en didactische uitgangspunten voor het rekenonderwijs aan sbo-leerlingen. De focus is hierbij op de aspecten betekenisvolle contexten en interactief leren. De betekenis ervan voor het leren van sbo-leerlingen komt aan de orde evenals de eisen die er worden gesteld aan de leerkracht om één ander goed te kunnen toepassen. Een zeer bruikbaar overzichtsartikel om zicht te krijgen op de uitgangspunten van het realistisch reken-wiskundeonderwijs aan sbo-leerlingen en manieren om deze in de klas te gebruiken. De gevarieerde literatuurlijst biedt mogelijkheden om bepaalde onderwerpen verder te bestuderen.

Nederlandse samenvatting
In dit artikel wordt besproken op welke principes een theorie én de praktijk voor het rekenwiskundeonderwijs aan kinderen met leerproblemen gebaseerd kan worden. De betekenis van realistische en orthodidactische uitgangspunten wordt besproken, met name de aspecten betekenisvolle contexten en interactief leren. Er wordt o.a. ingegaan op de vraag of concreet altijd betekenisvol is en er wordt gepleit voor toenemende semantisering. Ook wordt gewezen op het belang van interactief onderwijzen in het sbo, vooral in de vorm van ‘scaffolding’. De rol van de leerkracht bij de toepassing van de uitgangspunten tijdens het rekenwiskundeonderwijs in het sbo krijgt ruime aandacht.

Trefwoorden:
Leerproblemen, rekenproblemen, orthodidactiek, sbo, realistisch rekenen in het sbo, leerkrachtgedrag, leerlingvaardigheden, leerkrachtvaardigheden, context, interactie, betekenisvol,

Verwijzingen

• Scaffolding (Wiki reken-wiskunde onderwijs)
• Website project Speciaal rekenen