Natuuronderwijs: nationaal en internationaal bezien

Om de de situatie in Nederland ten aanzien van natuuronderwijs scherper te krijgen, is een referentiekader ontwikkeld om vergelijkingen te kunnen maken van de curricula uit verschillende landen. Immers, in de Angelsaksische landen gaat het om science, dat meer disciplines omvat dan het huidige Nederlandse natuuronderwijs. Het referentiekader is gebaseerd op een onafhankelijk en inhoudelijk gestructureerd categorieënsysteem zoals dat wordt gebruikt bij TIMSS. Dit kader is ook gebruikt bij de vergelijking van de Nederlandse leerplandocumenten. Het kader omvat de volgende zes domeinen.

• Biologie
• Natuurkunde
• Scheikunde
• Aardwetenschappen
• Milieuwetenschappen
• Onderzoek

Per domein zijn onderwerpen gedefinieerd die onderdeel uitmaken van de verschillende curricula.

Vervolgens is de ontwikkeling van natuuronderwijs in Nederland onderzocht door een vijftal leerplandocumenten met elkaar te vergelijken. Hiervoor zijn de kerndoelen uit 1993 en 1998 gebruikt, en het document Natuuronderwijs in grote lijnen, een belangrijke bron voor de totstandkoming van de eerste versie van de kerndoelen. Verder zijn de adviezen over de derde versie van de kerndoelen meegenomen, zoals beschreven door de commissie Wijnen in Verantwoording delen, alsook de domeinbeschrijving Natuuronderwijs (zie de Referenties hieronder).

Vervolgens is de vraag gesteld hoe het aanbod voor natuuronderwijs er in een aantal andere landen uitziet. Hoe verhoudt zich datgene wat in Nederland in het primair onderwijs wordt aangeboden met het aanbod van een aantal andere OECD-landen? Wat betekenen eventuele verschillen in aanbod tussen landen voor de situatie in Nederland? En wat betekenen ze voor de ontwikkeling van kinderen op het gebied van natuuronderwijs?

Om inzicht in dit aanbod te krijgen zijn de leerplandocumenten van natuuronderwijs van een aantal landen of deelstaten bestudeerd. De keuze viel op leerplandocumenten van twee Bundesländer uit Duitsland en het Vlaamse curriculum. Daarnaast is een aantal leerplannen uit Angelsaksische landen bestudeerd. In die landen gaat het doorgaans om het leergebied science, dat een bredere context kent dan het Nederlandse natuuronderwijs.

Achtergrond

In het Nederlandse basisonderwijs gaat de aandacht vooral naar taal- en rekenonderwijs, de leergebieden die worden gezien als de pijlers van het basisonderwijs. Zo heeft het inspectiebezoek op basisscholen, waar het de inhoud van onderwijs betreft, nagenoeg alleen betrekking op de kwaliteit van taal en rekenen. Door deze aandacht komen andere vakken in de knel, zoals het leergebied Oriëntatie op mens en wereld, waartoe onder andere de domeinen natuuronderwijs, milieu en techniek behoren. In een aantal Angelsaksische landen is die situatie heel anders. Het vak ‘science’ (biologie, natuurkunde, natuurkundige aardrijkskunde en milieu) heeft daar een gelijkwaardige positie als taal en rekenen. Dat heeft bijv. in Engeland een traditie mogelijk gemaakt van onderzoek naar de ontwikkeling van ‘science’ in het primair onderwijs die in Nederland zo goed als ontbreekt. De basis daarvoor is er in ons land wel, in de vorm van voorstellen voor inhoud en didactiek van het natuuronderwijscurriculum die met name in het project Natuuronderwijs voor de Basisschool (NOB, een project van de SLO) zijn gedaan, en die ten grondslag liggen aan de huidige kerndoelen en methoden voor natuuronderwijs.

• Download: Hoofdstuk “Natuuronderwijs in leerplandocumenten” uit Boersma, K., M. van Graft en M.-C. Knippels (2003). Natuuronderwijs: Curricula en concepten van kinderen. Enschede: SLO

Referenties

Dit onderzoek is eerder gepubliceerd in Boersma, K. M. van Graft en M.-C. Knippels (2003). Natuuronderwijs: Curricula en concepten van kinderen. Enschede: SLO.

Zie verder

• I.V.S. Mullis et al. (2001) TIMSS Assessment Frameworks and Specifications 2003. Chestnut Hill/MA: International Study Center
• Kerndoelen 1993: Besluit kerndoelen Basisonderwijs (4 mei 1993) (Stb. 264, 1993)
• Ministerie OCW (1998) Kerndoelen basisonderwijs 1998, Den Haag, nv. Sdu
• T. Kamer-Peeters. (1991). Natuuronderwijs in grote lijnen. Enschede. SLO