TIMSS – periodieke peiling voor rekenen-wiskunde en natuurwetenschappen
|
Websites NL en Internationaal.
Zie ook artikelen over periodieke peilingen |
TIMSS staat voor Trends in International Mathematics and Science Study en meet wereldwijd de ontwikkelingen in kennis en vaardigheden in de exacte vakken en in attituden van leerlingen die vier of acht jaar formeel onderwijs hebben genoten. Inmiddels is er ook sprake van eTIMSS. De ‘e’ van eTIMSS verwijst naar de digitale afname van de toets.
TIMSS heeft een cyclus van vier jaar. De eerste dataverzameling was in 1995. TIMSS wordt uitgevoerd onder het auspiciën van de International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA). De internationale coördinatie van het project ligt bij het TIMSS & PIRLS International Study Center van Boston College.
In Nederland wordt TIMSS sinds 1995 uitgevoerd door de Universiteit Twente. Nederland heeft tot nu toe aan alle zeven TIMSS-rondes meegedaan, maar vanaf TIMSS-2007 alleen met leerlingen in grade 4 (groep 6 van het basisonderwijs).
Trend in scores over de afgelopen jaren.
Basisschoolleerlingen rekenen in 2023 nog net zo goed als 20 jaar geleden
Trends in leerlingprestaties TIMSS-2023 (PDF)Downloaden
Het rekenniveau van leerlingen in groep 6 is in de afgelopen 20 jaar nauwelijks veranderd. Dit blijkt uit het internationale onderzoek ‘Trends in International Mathematics and Science Study’ (TIMSS-2023), waarvan de resultaten vandaag bekend zijn gemaakt. De prestaties van Nederlandse leerlingen in natuurwetenschappen zijn in 2023 gelijk aan die van 2015 en 2019. Vergeleken met andere landen zijn de verschillen tussen leerlingen in Nederland klein. Wel presteren meisjes minder goed in de exacte vakken dan jongens, vooral in rekenen.
Kleine schommelingen
TIMSS meet sinds 1995 wereldwijd elke vier jaar het onderwijsniveau in de exacte vakken. In TIMSS-2023 deden 58 landen mee met de toets voor het basisonderwijs. Sinds 2003 laat Nederland weliswaar kleine schommelingen in de rekenvaardigheden van groep 6 leerlingen zien, maar geen overtuigend dalende of stijgende trend. Alleen in 1995 was het rekenniveau hoger. In natuurwetenschappen (biologie, natuur- en scheikunde en fysische aardrijkskunde) verloopt de trend tussen 1995 en 2015 iets grilliger, maar daarna is het niveau gelijk gebleven. Van de West-Europese landen scoort Engeland het hoogst op de rekentoets. Dit land laat een duidelijke opwaartse trend zien in beide vakken. De Vlaamse prestaties zijn in beide vakken in de laatste acht jaar juist flink gedaald. Singapore is al jaren het hoogst scorende land in TIMSS. Deze keer sluit Zuid-Afrika de rij.
COVID-19
Ondanks de verwachte negatieve effecten van de COVID-19 pandemie, vanwege scholensluitingen en thuisonderwijs, presteren groep 6 leerlingen in 2023 net zo goed als in 2019. Uit het eveneens vandaag verschenen rapport Peil.Rekenen-Wiskunde Einde (speciaal) basisonderwijs en speciaal onderwijs van de Inspectie van het Onderwijs, blijkt dat ook de rekenprestaties van groep 8 leerlingen in 2023 ten opzichte van 2019 gelijk zijn gebleven. De uitkomsten van de andere TIMSS-landen wijzen evenmin op een (blijvend) effect van de pandemie.
Weinig verschil in prestaties
Nederland valt in TIMSS op vanwege de relatief kleine prestatieverschillen tussen leerlingen voor zowel rekenen als natuurwetenschappen. Er zijn maar weinig leerlingen die het TIMSS-basisniveau niet halen; slechts 2% voor rekenen en 5% voor natuurwetenschappen. Daarentegen rekent maar 8% van de leerlingen in groep 6 op het meest geavanceerde niveau. In natuurwetenschappen excelleert slechts 4%. Dit betekent niet dat er geen verschillen zijn tussen groepen leerlingen. In alle TIMSS-metingen tot nu toe blijken jongens beter in rekenen. In 2023 is dit verschil zelfs iets groter geworden. Sinds TIMSS-2011 is er in 2023 voor het eerst weer een klein sekseverschil in natuurwetenschappen, in het nadeel van meisjes. Ook de toetsscores van leerlingen die thuis weinig of geen Nederlands spreken, zijn lager dan die van de overige leerlingen.
Weinig onderwijstijd voor natuurwetenschappen
In internationaal perspectief zijn Nederlandse groep 6 leerlingen beter in rekenen dan in natuurwetenschappen. In 2023 hebben 11 TIMSS-landen een hogere gemiddelde toetsscore voor rekenen behaald dan Nederland. Voor natuurwetenschappen zijn dit 21 landen. Van de totale instructietijd in groep 6 wordt 18% besteed aan rekenen en 3% aan natuurwetenschappen. Deze 3% ligt lager dan in de meeste TIMSS-landen. Leerlingen komen ook nauwelijks in aanraking met natuurkundige proefjes, terwijl ze dit wel leuk blijken te vinden. Op veel scholen is er behoefte aan practicummaterialen en leerkrachten met een specialisatie in de natuurwetenschappen.
Milieubewustzijn
Op het nieuwe TIMSS-onderdeel ‘milieubewustzijn en duurzaamheid’ behoren de Nederlandse prestaties in internationaal perspectief tot de middenmoot. Van de omringende landen is de milieukennis van Engelse, Deense en Zweedse leerlingen groter dan die van Nederlandse leerlingen. Leerkrachten in Nederland zijn het minst overtuigd dat lesgeven over duurzaamheid en natuurbehoud prioriteit moet krijgen op school. Hierbij zou de werkdruk van leerkrachten mogelijk een rol kunnen spelen. Net als in 2015 en 2019 blijkt de werkdruk onder leerkrachten in 2023 hoog. Leerkrachten vinden vooral dat ze hierdoor onvoldoende aandacht kunnen geven aan individuele leerlingen. Leerkrachten, schoolleiders en leerlingen in Nederland zijn wel positiever over hun school dan in onze buurlanden.
Over TIMSS
TIMSS-2023 is in Nederland uitgevoerd door een consortium van de Universiteit Twente, KBA Nijmegen en Stichting Cito. Het onderzoek is uitgezet door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). TIMSS is tegelijkertijd en grotendeels op dezelfde basisscholen uitgevoerd als de peiling Rekenen-Wiskunde in groep 8. Aan TIMSS-2023 hebben 3555 Nederlandse groep 6 leerlingen afkomstig van 123 basisscholen in het voorjaar van 2023 meegedaan.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de onderzoekers.
Het Nederlandse rapport is te vinden op: https://timss-en-peil.nl
De internationale uitkomsten zijn te vinden op: https://timss.bc.edu/timss2023
Het rapport Peil.Rekenen-Wiskunde einde (speciaal) basisonderwijs en speciaal onderwijs is te vinden op: https://www.onderwijsinspectie.nl/documenten/themarapporten/2024/12/04/peil.rekenen-wiskunde-einde-bo-sbo-so-2022-2023
De uitvoering van TIMSS-2019 in Nederland verschilt op twee gebieden van haar voorgangers. In ongeveer de helft van de landen, waaronder Nederland, is de TIMSS-toets in 2019 voor de eerste keer digitaal afgenomen. Tot en met TIMSS-2015 kregen de leerlingen de toets op papier. Daarnaast is in Nederland nauw samengewerkt met het reguliere peilingsonderzoek voor rekenen-wiskunde (Peil.Rekenen-Wiskunde) dat onder verantwoordelijkheid van de Inspectie van het Onderwijs in groep 8 van het basisonderwijs is uitgevoerd. De uitvoering van TIMSS-2019 in Nederland en Peil.Rekenen-Wiskunde is gesubsidieerd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO), onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Natuuronderwijs
(overgenomen uit het nieuws van utwente van 8-12-2020)
De instructietijd die in groep 6 aan natuuronderwijs wordt besteed, is niet alleen veel minder dan de instructietijd voor rekenen, maar is ook veel lager dan in de andere TIMSS-landen. In internationaal perspectief wordt er in Nederland in groep 6 bovendien weinig aan natuurkundige proefjes gedaan. Op veel scholen is er dan ook behoefte aan practicamaterialen. Veel schoolleiders zouden graag een leerkracht met een specialisatie in natuuronderwijs op hun school willen zien.
Prestatieverschillen
(overgenomen uit het nieuws van utwente van 8-12-2020)
In groep 6 presteren jongens beter in rekenen dan meisjes. In de afgelopen 24 jaar is het verschil tussen jongens en meisjes in rekenprestaties nauwelijks veranderd. Jongens zijn aanmerkelijk zelfverzekerder en hebben iets meer plezier in rekenen dan meisjes. Er zijn echter geen sekseverschillen in prestaties, zelfvertrouwen of plezier in natuuronderwijs. Leerlingen die thuis een andere taal spreken presteren aanmerkelijk minder goed op de TIMSS-toets dan leerlingen die thuis voornamelijk Nederlands spreken. Dit geldt voor beide vakken. De thuistaal doet er echter niet toe voor het zelfvertrouwen en plezier in de exacte vakken.
Voorbeelden van rekenopgaven (2016 en 2019)
Alle voorbeelden onder TIMSS Copyright.
| Basis 2016 | Drieduizend drieëntwintig kun je schrijven als: 323, 3023, 30023, 300023 (multiple choice) |
| Basis 2019 |
 
|
| Midden 2016 |
Om 3:00 uur vormen de wijzers van een klok een rechte hoek.
Op welke andere tijd vormen de wijzers ook een rechte hoek? 3:15, 3:45, 9:00 en 9:45 (multiple choice) |
| Hoog 2016 |
Teken in deze cirkel een driehoek waarvan alle zijden even lang zijn
|
| Geavanceerd 2016 |
Sophie heeft twaalf stukjes ijzerdraad, 40 ronde kralen en 48 platte kralen.
Ze gebruikt 1 stukje ijzerdraad, 10 ronde kralen en 8 platte kralen om 1 armband te maken. Als Sophie alle armbanden hetzelfde maakt, hoeveel armbanden kan ze dan maken? 40, 12, 5, 4 (multiple choice) |
| Geavanceerd 2019 |
 
|
Voorbeelden van rekenopgaven 2019
Alle voorbeelden onder TIMSS Copyright.
| Basis |
|
| Midden |
|
| Midden |
|
| Hoog |
|
| Hoog |
 |
| Geavanceerd |
|
| Geavanceerd |
|
Verwijzingen
- Meelissen, M., Valk, J. and Maassen, N. (2024). TIMSS-2023. Trends in leerlingprestaties in de exacte (PDF) (pp. 165). Enschede: Universiteit Twente.
- Meelissen, M., Valk, J. and Maassen, N. (2024). TIMSS-2023. Trends in leerlingprestaties in de exacte (pp. 165). Enschede: Universiteit Twente.
- Meelissen, M., Hamhuis, E. and Weijn, L. (2020). Leerlingprestaties in de exacte vakken in groep 6 van het basisonderwijs. Resultaten TIMSS-2019 (PDF). Enschede: Universiteit Twente.
- Meelissen, M. and Punter, A. (2016). Twintig jaar TIMSS. Ontwikkelingen in leerlingprestaties in de exacte vakken in het basisonderwijs 1995-2015 (PDF). Enschede: Universiteit Twente.
- Meelissen, M., Drent.M., Punter, A. (2013). Nederland in TIMSS-2011 (PDF). In M. Van Zanten (Ed.), Rekenen-wiskunde op niveau (Vol. 31, pp. 31-38). Utrecht: Panama/ Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht.
- Meelissen, M. and Drent, M. (2009). TIMMS 2007 Nederland – trends in rekenprestaties groep 6 basisonderwijs – (PDF). In M. Van Zanten (Ed.), Panama Cursusboek 27 – Leren van evalueren – de lerende in beeld bij reken-wiskundeonderwijs – (Vol. 27, pp. 51-54). Utrecht: Panama/ Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht.
