Dit onderzoek rapporteert over de eerste en tweede Nederlandse Skills Survey (NSS) die in 2012 en 2017 zijn gehouden. Het doel van de NSS is om tussen en binnen beroepen te kijken naar werktaken en vaardigheden van werkenden in Nederland. In een arbeidsmarkt die verandert kan op deze manier in kaart worden gebracht welke werktaken belangrijker worden en in hoeverre de vaardigheden van werkenden zich in dezelfde richting ontwikkelen, hoe de match tussen vraag en aanbod eruitziet en in hoeverre sprake is van mismatch op de Nederlandse arbeidsmarkt, op welke wijze, wanneer en waar vaardigheden zijn geleerd en in hoeverre sprake is van upgrading in een veranderende arbeidsmarkt, wat de effecten zijn van technologische en organisatorische
veranderingen op de vraag naar vaardigheden en in hoeverre dit leidt tot veranderende kansen en uitkomsten voor bepaalde beroepen en groepen op de arbeidsmarkt, en ten slotte wat de vaardigheden zijn van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en in hoeverre hun vaardigheden passend zijn voor potentiële toekomstige beroepen waarin zij werkzaam zouden willen zijn.

Informatie en kennis over deze ontwikkelingen aan de hand van gedetailleerde informatie over werktaken (vraag) en vaardigheden (aanbod) biedt beleidsmakers handvatten om te beoordelen in hoeverre vraag en aanbod hand-in-hand bewegen, in welke beroepsgroepen mogelijk problemen ontstaan als gevolg van krapte of juist een te ruim aanbod, hoe met technologische verandering wordt omgegaan, welke werknemers het meest investeren in hun duurzame inzetbaarheid en welke groepen een afstand tot de arbeidsmarkt hebben en een inschatting van de omvang daarvan. De survey is nu twee keer gehouden waardoor informatie over een periode van vijf jaar beschikbaar is.

Volgende surveys zijn van belang om trends in vraag en aanbod van vaardigheden op structurele wijze te volgen.

De resultaten van dit onderzoek worden hieronder per aandachtsgebied samengevat. (rekenen is geel gemarkeerd)

1. Omgaan met mensen, samenwerken in een team met anderen en goed luisteren naar collega’s zijn en blijven belangrijke taken in de periode 2012-2017. Deze drie taken hebben het hoogste belang in de ranglijst van in totaal 33 werktaken die zijn geïnventariseerd in de NSS.
2. Tussen 2012 en 2017 zijn verschuivingen te zien in het gemiddelde belang dat door werkenden aan taken wordt gegeven. Het verkopen van een product of dienst, fysieke kracht, uithoudingsvermogen, behendigheid om een taak te verrichten, kennis van het bedienen van apparaten en machines, kennis van specifieke producten en diensten, gespecialiseerde kennis of begrip die niemand anders in de organisatie heeft en het plannen van werkzaamheden van anderen zijn gemiddeld minder belangrijk geworden. De mate waarin verschilt per taak.
3. De 33 werktaken kunnen worden geclusterd in acht categorieën. Bij het analyseren van deze categorieën valt op dat weinig taken in belang zijn veranderd tussen 2012 en 2017. Taken waarvan het belang gemiddeld is afgenomen betreffen fysieke behendigheid en kennis van de organisatie.
4. De effectiviteit waarmee werktaken worden uitgevoerd is een maat voor vaardigheden – ofwel kwaliteit van het arbeidsaanbod om bepaalde werktaken uit te voeren. Op dit vlak zijn een aantal veranderingen te zien tussen 2012 en 2017.
   Voorbeelden van taken waarin werkenden gemiddeld effectiever zijn geworden zijn onder andere het houden van presentaties, het maken van berekeningen met decimalen, percentages of fracties en het werken met een computer om producten te ontwerpen, statistische analyses uit te voeren of gecompliceerde berekeningen uit te voeren. Dit past in het beeld dat niet-routinematige en complexere analytische taken belangrijker worden op het werk.
5. Ook op effectiviteit is bij vijf van de acht geclusterde categorieën geen verschil waargenomen tussen 2012 en 2017. Bij twee clusters is de effectiviteit over alle beroepen gemiddeld iets gedaald (interpersoonlijke vaardigheden en kennis van de organisatie) en bij een cluster toegenomen (rekenvaardigheden).
6. Ongeveer de helft van de werkenden die hebben deelgenomen aan de NSS in zowel 2012 als 2017 is veranderd van beroep. Ook voor deze werkenden geldt dat het belang van taken niet significant is veranderd t.o.v. degenen die nog hetzelfde beroep uitoefenen. Ten aanzien van effectiviteit zijn werkenden met een ander beroep effectiever geworden in rekenvaardigheden dan werkenden in hetzelfde beroep.

In de NSS worden de taken van werkenden gemeten aan de hand van een lijst van 33 taken. De meting is als volgt ingeleid: “U krijgt nu een aantal vragen voorgelegd over activiteiten die onderdeel zouden kunnen zijn van uw huidige werk. We proberen hiermee het type taken dat u uitvoert op uw werk in beeld te brengen, evenals het belang van die taken om uw werk uit te voeren. Geef van iedere taak aan hoe belangrijk deze taak is in uw werk.”
Respondenten kunnen hun antwoord geven op de volgende schaal:
1. ‘helemaal niet belangrijk / niet van toepassing’,
2. ‘niet erg belangrijk’,
3. ‘redelijk belangrijk’,
4. ‘erg belangrijk’ of
5. ‘cruciaal’.

Dit zijn de 33 taken:

• 1. Omgaan met mensen
• 2. Samenwerken in een team met anderen
• 3. Goed luisteren naar collega’s
• 4. Instrueren, trainen of iets leren aan anderen
• 5. Houden van presentaties
• 6. Verkopen van een product of een dienst
• 7. Overtuigen en beïnvloeden van anderen
• 8. Adviseren en begeleiden van klanten of cliënten
• 9. Fysieke kracht
• 10. Uithoudingsvermogen
• 11. Behendigheid om een taak te verrichten
• 12. Kennis van het bedienen van apparaten en machines
• 13. Kennis van specifieke producten of diensten
• 14. Gespecialiseerde kennis of begrip die niemand anders in de organisatie heeft
• 15. Kennis van hoe de organisatie van het bedrijf in elkaar zit en werkt
• 16. Opmerken van fouten of problemen
• 17. Oplossen van problemen
• 18. Analyseren van problemen
• 19. Controleren om te voorkomen dat er fouten worden gemaakt of problemen ontstaan
• 20. Plannen van uw eigen werkzaamheden
• 21. Plannen van de werkzaamheden van anderen
• 22. Lezen en beoordelen van formulieren
• 23. Lezen en beoordelen van korte rapporten, brieven of memo’s
• 24. Lezen en beoordelen van lange rapporten, brieven of memo’s
• 25. Invullen van formulieren
• 26. Schrijven van korte rapporten, brieven of memo’s
• 27. Schrijven van lange rapporten, brieven of memo’s
• 28. Optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen van getallen
• 29. Maken van berekeningen met decimalen, percentages of fracties
• 30. Gebruik van wiskunde of statistiek om berekeningen te maken
• 31. Werken met een computer om bijvoorbeeld klantgegevens in te voeren en rekeningen te printen
• 32. Werken met een computer om documenten op te stellen, met spreadsheets te werken, informatie op het internet te zoeken of e-mails te versturen
• 33. Werken met een computer om producten te ontwerpen, statistische analyses uit te voeren of gecompliceerde berekeningen uit te voeren

In de lijst met vaardigheden gaat het w.b. rekenen om deze drie:

• 28. Optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen van getallen
• 29. Maken van berekeningen met decimalen, percentages of fracties
• 30. Gebruik van wiskunde of statistiek om berekeningen te maken

Uit het onderzoek blijkt:

Voorbeelden van taken waarin werkenden gemiddeld effectiever zijn geworden (vergelijking 2012 en 2017) zijn onder andere het houden van presentaties, het maken van berekeningen met decimalen, percentages of fracties en het werken met een computer om producten te ontwerpen, statistische analyses uit te voeren of gecompliceerde berekeningen uit te voeren.

Het onderzoek wijst ook uit waar dat rekenen dan geleerd wordt.

Figuur 5.1: Waar leren werkenden vaardigheden, in percentages (p. 66)

Gebaseerd op 1263 respondenten die zowel de NSS 2012 als de NSS 2017 ingevuld hebben.

We halen nog even de belangrijkste conclusie aan w.b. rekenen:

“Voorbeelden van taken waarin werkenden gemiddeld effectiever zijn geworden (vergelijking 2012 en 2017) zijn onder andere het maken van berekeningen met decimalen, percentages of fracties en het werken met een computer om producten te ontwerpen, statistische analyses uit te voeren of gecompliceerde berekeningen uit te voeren.”

Dit past in het beeld dat niet-routinematige en complexere analytische taken belangrijker worden op het werk. En dit betekent dus dat hier in het onderwijs ook aandacht voor moet zijn. In de voorbereiding (in zowel avo als beroepsonderwijs) doen we er verstandig aan om, naast het goed aanbrengen van basisvaardigheden op het gebied van rekenen/wiskunde, ook aandacht te besteden aan meer complexe vraagstukken die een beroep doen op hogere orde vaardigheden (probleemoplossen e.d.).