Lerarenopleidingen Science en Wiskunde/Rekenen

Lerarenopleidingen Science en Wiskunde/Rekenen

Probleemstellend onderwijs over milieu

Leren en onderwijzen van besluitvorming over milieuvraagstukken

Sluit aan bij project NME-VO.

Onderwerp

Het proefschrift beschrijft een ontwikkelingsonderzoek naar het leren en onderwijzen van besluitvorming over milieuvraagstukken. Het proefschrift bouwt voort op eerder onderzoek naar een probleemstellende benadering (Klaassen, 1995; Lijnse,1995; Vollebregt et al, 1999), en hanteert dus dezelfde uitgangspunten over het omgaan met denkbeelden van leerlingen en het uitlijnen van het onderwijsleerproces.
In de kerndoelen van de basisvorming voor het vak natuur- en scheikunde uit 1990 stond in het vaardighedendomein ‘dat leerlingen in keuzesituaties een beargumenteerde mening kunnen weergeven’. Die keuzesituaties zouden dan betrekking kunnen hebben op bijvoorbeeld afvalverwerking, water- en energievoorziening. De vraag was destijds hoe dit kerndoel met voldoende kwaliteit inhoud en vorm te geven. Het proefschrift geeft de uitwerking van een probleemstellende benadering voor het leren en onderwijzen van besluitvorming over het afvalvraagstuk. Daarbij is ‘het afvalvraagstuk’ ingeperkt tot verpakkingsafval.
Het betreffende kerndoel is inmiddels geschrapt, maar het thema ‘besluitvorming’ over maatschappelijke vraagstukken met natuurwetenschappelijke aspecten is nog steeds actueel.

Belang voor een docent

Het proefschrift geeft een procedure voor besluitvorming en een schets van de levenscyclus van verpakkingen (van grondstofwinning tot afvalverwerking). Beide elementen sluiten aan bij de intuïtieve ideeën van leerlingen, en vormen het inhoudelijke vertrekpunt voor de didactische uitlijning van een lessenserie. Daarin wordt via activerende didactiek geprobeerd om leerlingen te laten zien wat ‘een beargumenteerde mening’ kan inhouden, welke (natuurwetenschappelijke) kennis ze daarvoor nodig hebben en hoe ze zo’n beargumenteerde mening dan kunnen weergegeven. De lessenserie is een voorbeeld van hoe een probleemstellende benadering in de lespraktijk kan worden vormgegeven.

Belang voor een opleider

Het onderwijs in de bètavakken kent een traditie van lesmateriaalontwikkeling volgens een ‘context-concept benadering’. Relatief nieuw in deze benadering is het inperken van het brede begrip ‘context’ – een samenhangende verzameling praktijksituaties – tot ‘authentieke handelingspraktijk’ (Kortland, 2007). Daarbij kan een onderscheid worden gemaakt tussen leefwereldpraktijk, beroepspraktijk en wetenschappelijke praktijk. De lessenserie over verpakkingsafval is op te vatten als een voorbeelduitwerking van een leefwereldpraktijk. Daarnaast is uit dat voorbeeld een meer algemene didactische uitlijning af te leiden. Die uitlijning kan functioneel zijn bij het ontwikkelen van nieuwe lessenseries en/of bij het vormgeven van natuurwetenschappelijk onderwijs met behulp van bestaand lesmateriaal.

Specifieke inhoud en opbrengst

Via de volgende links zijn delen van het proefschrift samengevat. In deze samenvattingen worden drie opeenvolgende onderdelen van de lessenserie beschreven: hoe ziet het lesmateriaal eruit, wat is daar probleemstellend aan, wat gebeurt er als je met dat lesmateriaal de klas in gaat en wat kun je redelijkerwijs van leerlingen verwachten op het gebied van besluitvorming over verpakkingsafval? Daarnaast wordt in die samenvattingen aandacht besteed aan de didactische uitlijning van de lessenserie en de rol van de docent.

Het in de klas gebruikte lesmateriaal is in Engelse vertaling te vinden in het proefschrift. De Nederlandstalige versie, inclusief een ‘gebruiksaanwijzing’ in de vorm van een scenario, is te vinden op de website van het FI. In beide gevallen gaat het om de versie die in de laatste ronde van het onderzoek is gebruikt. Een versie die dus (nog) niet is aangepast aan de onderzoeksresultaten.

Algemene inhoud en opbrengst

De lessenserie geeft een voorbeeld van een mogelijke aanpak bij het ontwikkelen van een algemene vaardigheid als ‘besluitvorming’ in de lespraktijk. Die aanpak is ook bruikbaar voor besluitvorming over andere milieuvraagstukken (op het gebied van water- en energievoorziening). En mogelijk ook meer algemeen: over persoonlijke/maatschappelijke vraagstukken waarin natuurwetenschappelijke kennis een rol speelt. Daarnaast is de lessenserie een voorbeeld van de manier waarop dit op een probleemstellende manier kan worden gedaan. Uit dat voorbeeld is een meer algemene didactische uitlijning van een onderwijsleerproces over de gekoppelde ontwikkeling van natuurwetenschappelijke kennis en een algemene vaardigheid (in dit geval besluitvorming) af te leiden (Kortland, 2003; Lijnse en Klaassen, 2004). Via de volgende link is een inmiddels verder uitgewerkte versie samengevat. Die samenvatting betreft een algemene didactische uitlijning voor een probleemstellende benadering van het onderwijsleerproces in een gedidactiseerde handelingspraktijk (Kortland, 2007; Kortland en Klaassen, 2008).

Gekoppelde artikelen

Verwante artikelen

Gerelateerde artikelen

ELWIeR en Ecent als één STEM