Inventarisatie onderzoek rekenvaardigheid 2021

Rekenvaardigheid in het funderend onderwijs (4-18 jaar).

Hieronder een overzicht van relevante bronnen, periode 2010-2021, vooralsnog beperkt tot NL-gerelateerde auteurs (en vaak dus alleen NL-gerelateerd onderzoek). Het verdient aanbeveling bij een grondige inventarisatie om de focus te vergroten (bijv. de discussie over ‘gecijferdheid’ (numeracy), e.d.).

In juni 2022 is een update uitgevoerd van deze inventarisatie

Waarom deze periode? (2010-2021)

In feite is het de periode na het verschijnen van dit rapport (2009): Rekenonderwijs op de basisschool. Analyse en sleutels tot verbetering (PDF). Amsterdam: Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

NB

NRO is bezig onderzoek uit te zetten onder de noemer ‘lezen en rekenen in het vo’ (deadline voorstellen 14-9-2021). Het lijkt goed dit onderzoek (resultaten in 2023-2024?) te zijner tijd te betrekken bij deze inventarisatie. Zie verder NRO.

Thema’s w.b. rekenvaardigheid

We zien in het onderzoek rondom rekenen in de afgelopen 10 a 20 jaar enkele essentiële thema’s.

1. Hebben we het over rekenen of over meer dan rekenen?
   Het is goed om ‘rekenvaardigheid’ niet te veel te beschouwen als een geïsoleerde en op zichzelf staande vaardigheid, maar de samenhang mee te nemen met wiskunde, numeracy, e.d. Zie o.a. de discussie in het vmbo en mbo.
2. Internationaal vergelijkend onderzoek zoals TIMSS/PISA
   Dit onderzoek leert ons regelmatig dat we in NL ‘minder prestatiegericht’ zijn en wellicht te weinig doen voor sterke rekenaars
3. Gedetailleerd onderzoek naar rekenstrategieën van kinderen
   Belangrijk om te leren van de belangrijke onderzoekstraditie op dit vlak van de Universiteit van Leiden, thans o.a. gedragen door Hickendorff.
4. Onderzoek naar de samenhang tussen taal en rekenen (en digitale vaardigheden)
   Zo zien we o.a. bij de Hogeschool Utrecht (en andere partners, zoals UU) belangrijke onderzoeksprogramma’s en bevindingen op dit vlak (zie ook het platform taalgericht vakonderwijs), o.a. onderzoekers als Stam en Hajer
5. Onderzoek naar de rol van de methoden
   Een recent proefschrift – gericht op het po – op dit vlak: Opportunity to learn (Van Zanten)
6. Onderzoek naar de rol van de docent
   Neem bijv. de rol van rekencoördinator in het op (Keijzer ea), maar ook de recente publicatie ‘beroepsprofiel wiskundeleraar’ (PWN, 2021).
7. Onderzoek naar creatief wiskundig denken
   
   Zie o.a. onderzoek van Kroesbergen (creativiteit) Sjoers (sterke rekenaars)

Internationale vergelijking

Het verdient aanbeveling internationaal vergelijkende onderzoeken te beschouwen, zoals TIMSS, PISA, PIAAC, bijv. adhv deze verwijzingen.

• Buisman, M., Allen, J., Fouarge, D., Houtkoop, W. and Van der Velden, R. (2013). PIAAC: Kernvaardigheden voor werk en leven. Resultaten van de Nederlandse survey 2012 (PDF). ’s-Hertogenbosch: Expertisecentrum Beroepsonderwijs.
• Buisman, M. (2014). Rekenniveaus op het mbo – Nederlandse jongeren langs de internationale meetlat (PDF). ’s-Hertogenbosch: ECBO.
• Kordes, J., Bolsinova, M., Limpens, G. and Stolwijk, R. (2013). Resultaten PISA-2012. Praktische kennis en vaardigheden van 15-jarigen (PDF). Arnhem: Cito.
• Meelissen, M. and Punter, A. (2016). Twintig jaar TIMSS. Ontwikkelingen in leerlingprestaties in de exacte vakken in het basisonderwijs 1995-2015 (PDF). Enschede: Universiteit Twente.

Proefschriften

• Bakker, M. (2014). Using mini-games for learning multiplication and division: a longitudinal effect study (PDF), Faculty of Science. Utrecht: Utrecht University.
• Bruin-Muurling, G. (2010). The development of proficiency in the fraction domain; affordances and constraints in the curriculum (PDF). Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven.
• Duijzer, C. (2020). Moving towards understanding: Reasoning about graphs in primary mathematics education (PDF). Utrecht: Utrecht University.
• Hickendorff, M. (2011). Explanatory latent variable modeling of mathematical ability in primary school : crossing the border between psychometrics and psychology (PDF) (pp. 300). Leiden: Leiden University.
• Kolovou, A. (2011). Mathematical problem solving in primary school (PDF), Faculty of Sciences, Freudenthal Institute (pp. 190). Utrecht: Utrecht University.
• Otten, M. (2020). Algebraic reasoning in primary school: A balancing act (PDF). Utrecht: Utrecht University.
• Peltenburg, M. (2012). Mathematical potential of special education students (PDF), Faculty of Sciences, Freudenthal Institute. Utrecht: Utrecht University.
• Van Katwijk, L. (2020). Empowering pre-service teachers through inquiry. Development of an inquiry stance in intended, implemented and attained curriculum of primary teacher education (PDF) (pp. 202). Groningen: Rijksuniversiteit Groningen.
• Van Zanten, M. (2020). Opportunities to learn offered by primary school mathematics textbooks in the Netherlands (PDF) (pp. 228). Utrecht: Utrecht University.
• Veldhuis, M. (2015). Improving classroom assessment in primary mathematics education (PDF), Faculty of Science (pp. 188). Utrecht: Utrecht University.

Besprekingen van proefschriften

• Van Zanten, M. (2011). Bespreking proefschrift Geeke Bruin-Muurling: The development of proficiency in the fraction domain. Affordances and constraints in the curriculum (PDF) Tijdschrift voor Didactiek van de Beta-wetenschappen, 28(1), 85-90
• Veldhuis, M. and Heuvel-Panhuizen, M. v. d. (2013). Bespreking van proefschrift Marian Hickendorff: Explanatory Latent Variable Modeling of Mathematical Ability in Primary School: Crossing the Border between Psychometrics and Psychology (PDF) Tijdschrift voor Didactiek van de Beta-wetenschappen, 30(1), 77-81

Diverse onderzoeken

• (2021). Peil.rekenen-wiskunde 2018-2019. Einde (speciaal) basisonderwijs (PDF). Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
• Bakker, A., Wijers, M., Jonker, V. and Akkerman, S. F. (2011). The nature and purposes of measurement in intermediate-level occupations (PDF) ZDM International Journal on Mathematics Education, 43(5), 737-746. 10.1007/s11858-011-0328-3
• Berben, H. (Ed.). (2020). Rekeneisen voor het middelbaar beroepsonderwijs (PDF). Den Haag: OCW.
• Brandt, R., Hendrikse, P., Oldengarm Stanja, Schmidt, V., Sjoers, S. and Van Zanten, M. (2020). Nadere verkenning Rekenen & Wiskunde. Beschouwingen en analyse (PDF). Amersfoort: SLO.
• Buisman, M., Van Loon-Dikker, L., Boogaard, M. and Van Schooten, E. (2018). Stimuleren van creatief vermogen en kritisch denken. Eerste resultaten van het OECD-onderzoek (PDF) (pp. 58). Amsterdam: Kohnstamm.
• Calis, C., Crans, S., Haacke, F., Hofman, I., Hoogland, K., Jonker, V., Voskamp, H., Weijs, A., Wijers, M. and Zijlstra, F. (2020). Voorbeeldexamens rekenen mbo. Adviesrapport Deel A: Uitgangspunten en verantwoording (PDF). Woerden: Coöperatie examens mbo.
• Hoogland, K. (2016). Images of Numeracy. Investigating the effects of visual representations of problem situations in contextual mathematical problem solving (PDF) (pp. 254). Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven.
• Kirschner, P. (2018). Het voorbereiden van leerlingen op (nog) niet bestaande banen (PDF). Heerlen: Open Universiteit.
• Kroesbergen, E. H., Schoevers, E., Jonker, V., Keijzer, M. and Wijers, M. (2019). Meetkunst. Eindrapportage van het onderzoek ‘Meetkunde uit de kunst in de klas’ (PDF). Utrecht: Universiteit Utrecht.
• Krüger, J. (2014). Actoren en factoren achter het wiskundecurriculum sinds 1600 (PDF), Faculty of Sciences, Freudenthal Institute (pp. 550). Utrecht: Utrecht University.
• Meijer, J., Buisman, M., Christoffels, I., Groot, A., Jonker, V., Kuijper, S. and Wijers, M. (2018). De rekentoetsen voor leerlingen met ernstige rekenproblemen (ER) (PDF). Amsterdam: Kohnstamm Instituut/ECBO/Universiteit Utrecht.
• Sjoers, S. (2021). Sterke rekenaars in het basisonderwijs: de theoretische onderbouwing (PDF) Volgens Bartjens – ontwikkeling en onderzoek, 37(4)
• Smit, J. (2013). Scaffolding language in multilingual mathematics classrooms (PDF), Faculty of Sciences, Freudenthal Institute (pp. 252 pp). Utrecht: Utrecht University.
• Wijers, M. and Jonker, V. (2021). Rapport Studenten mbo bevraagd over enkele aspecten van opdrachten uit voorbeeldexamens rekenen (PDF). Woerden: Coöperatie Examens MBO.

Overig

• Counet, V. and Strijp, R. (Eds.). (2021). Vakdidactische onderzoeksagenda. Opgesteld door de Werkgroep Vakdidactisch onderzoek met ondersteuning van het NRO-bureau (PDF). Den Haag: NRO.
• Hickendorff, M. (2021). Rekenen op de basisschool dramatisch? Nee hoor! (PDF) Didactief
• Lenstra, J. K. (2010). KNAW-advies Rekenonderwijs op de basisschool – analyse en sleutels tot verbetering (PDF). In M. Van Zanten (Ed.), Panama Cursusboek 28 Waardevol reken-wiskundeonderwijs – Kenmerken van kwaliteit – (Vol. 28, pp. 27-31). Utrecht: Panama/Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht.