Algemeen

• Het belangrijkste doel van het reken-wiskunde-onderwijs is om leerlingen en volwassenen zelfredzaam te maken in de steeds complexer wordende maatschappij.
• Het lerarentekort en de toenemende kansongelijkheid zijn de grootste uitdagingen voor het onderwijs. Digitale methoden versterken dit effect.

December 2024 – drie gezaghebbende grootschalige studies (TIMSS, Peil, PIAAC)

Wat zijn de feiten? In december 2024 verschenen de resultaten van drie gezaghebbende grootschalige studies rond vaardigheden rekenen-wiskunde, namelijk TIMSS, Peil, en PIAAC. De resultaten in een notendop:

• TIMSS (internationaal, leerlingen van 10 jaar oud, groep 6): Nederland is 13de van 58 landen en de onderzoekers concluderen dat er geen sprake is van dalende rekenprestaties.
  Lees meer
• Peil (nationaal, onderwijsinspectie, leerlingen van 12 jaar oud, groep 8): De conclusie is dat de rekenprestaties van deze leerlingen gelijk zijn aan die van 20 jaar geleden, ondanks Corona, leerkrachtentekort en andere moeilijke omstandigheden.
  Lees meer

• PIAAC (internationaal, volwassenen): Nederland is 5de van 31 landen. Interessant is dat jongvolwassenen het beter doen dan ouderen, die juist toch het goede traditionele onderwijs zouden hebben genoten.
  Lees meer

Kennis- en taalrijk reken-wiskunde-onderwijs

In de landelijke discussie wordt als oplossing wel gesteld dat het reken-wiskunde onderwijs minder talig zou moeten worden, om meer kansen te geven aan leerlingen voor wie Nederlands de tweede taal is. Natuurlijk is kansengelijkheid een belangrijk thema en speelt taal daarin een grote rol, maar we doen deze leerlingen te kort als we hen niet blootstellen aan taalrijke reken-wiskundetoepassingen. Met mate en gedoseerd, zeker, maar vermijden is een onderwijsstrategie die hun kansen verkleint.

Veel van de negatieve framing van reken-wiskundeprestaties verwijst naar het percentage leerlingen dat aan het einde van de basisschool referentieniveau 1S beheerst. Dat percentage varieert al sinds 2008 van 40 tot 45 %, met een lichte indicatie van een bescheiden stijging. In 2008 is echter de onrealistische ambitie geformuleerd dat dit percentage 65 zou moeten zijn. Die ambitie wordt dus niet gehaald, maar dat is geen reden om het onderwijs als geheel, of specifieke scholen in het bijzonder, te gaan bashen. Het artikel van Buijs (2025, https://www.volgens-bartjens.nl/art/50-8637_Leerresultaten-einde-basisonderwijs-voor-rekenen-wiskunde) maakt hiermee korte metten.

Lees meer.

Waar moeten scholen aan voldoen?

1S is onvoldoende gefundeerd en kan niet betrouwbaar worden gemeten.

Alleen al om deze reden is het onterecht om scholen daarop af te rekenen. Bovendien geldt altijd een statistische wet: als je veel steekproeven neemt uit een populatie (leerlingen in groep 8 van een basisschool; bijna 6000 scholen), zal altijd de helft van de scholen onder het gemiddelde scoren (en de andere helft erboven).

De rekenprestaties op de basisschool zijn de afgelopen vijftien jaar stabiel.

Het is belangrijk om naar de verdeling van de scores te kijken in plaats van naar wel of niet 1F of 1S gehaald.

Spreiding is minstens zo belangrijk als gemiddelde

De spreiding in de resultaten is belangrijker dan de gemiddelde score. TIMSS (groep 6) laat zien dat Nederland sterk is in procedurele opgaven maar moeite heeft met echte opgaven die betekenisvolle problemen geven. Het probleem bij rekenen-wiskunde zit óók aan de top.

PISA laat zien dat de spreiding groter is geworden en dus de kansongelijkheid toegenomen. Het probleem bij rekenen-wiskunde zit óók aan de top. De spreiding in de resultaten is daarom veel belangrijker dan de gemiddelde score.

Sommige leerlingen hebben meer tijd nodig om zich de belangrijkste onderdelen van de rekenen-wiskunde van de basisschool, zoals procenten, zich eigen te maken. Het is mooi dat Nederland ze die tijd gunt in het basis- en kaderonderwijs van het vmbo.

Bij het uitproberen van de nieuwe examens (havo/vwo en ook vmbo) is het belangrijk dat er voldoende tijd wordt genomen om het ‘beproeven’ zo goed mogelijk uit te voeren. De indruk bestaat dat eea te veel onder tijdsdruk wordt uitgevoerd en dat ondermijnt de kwaliteit.

Mbo-studenten scoren internationaal erg goed.

PIAAC 2023. Kernvaardigheden van volwassenen. Resultaten van de Nederlandse survey 2023.
https://open.overheid.nl/documenten/dpc-5c49f6ad10bf3755c261afda7a9fa7ecdbad316d/pdf

De volwasseneducatie in Nederland is versnipperd en besteedt nauwelijks aandacht aan gecijferdheid: de reken-wiskundige vaardigheden die nodig zijn voor het dagelijks leven en alle beroepen.

• Buijs, K. (2025). Leerresultaten einde basisonderwijs voor rekenen-wiskunde – Op weg naar ambities 2.0. Volgens Bartjens, Onderzoek en Ontwikkeling, 45(1). Zie bespreking op Elwier (sep. 2025)
• Buijs, K. (2024). Rekenprestaties in de afgelopen 15 jaar: is er een neerwaartse tendens? (PDF) Volgens Bartjens – ontwikkeling en onderzoek, 44(2). https://www.volgens-bartjens.nl/art/50-8233_Rekenprestaties-in-de-afgelopen-15-jaar-is-er-een-neerwaartse-tendens
• Keijzer, R. (2025). Ontwikkeling studielast rekenen-wiskunde 2009-2025 (PDF) Volgens Bartjens – Ontwikkeling en Onderzoek, 45(1), 53–61.
• Prast, E. J., Hickendorff, M. and Van de Weijer-Bergsma, E. (2025). High-achieving students in mathematics: A heterogeneous group (PDF) Learning and Individual Differences, 119(April 2025) doi:10.1016/j.lindif.2025.102629.