Op de conferentie in November 2015 stonden tien inzichten met betrekking op de ondervertegenwoordiging van meisjes/vrouwen in het beta/technisch hoger onderwijs centraal. Onder dagvoorzitterschap van Isolde Hallensleben, werd in lezingen, interviews, een forumdiscussie en showcases ingegaan op hoe vrouwelijke studenten gemotiveerd kunnen worden èn gemotiveerd kunnen blijven voor een loopbaan in bèta, technologie en ICT. De conferentie was bedoeld voor docenten, voorlichters, aansluitingscoördinatoren, studiebegeleiders, studenten en andere geïnteresseerden uit het hoger onderwijs.

Programma
Na een warm welkom ving de dag aan met een keynote van de Amerikaanse onderzoeker: David I. Miller (NorthWestern University) die onderzoek deed naar het verband tussen impliciete en expliciete stereotypering met betrekking tot gender en STEM en de vertegenwoordiging van meisjes/vrouwen in dat domein. Deze keynote werd gevolgd door de keynote van de Noorse onderzoeker Maria Vetleseter Bøe (Norwegian Centre for Science Education) die zich bezig houdt met keuzeprocessen, verwachtingen en waarden ten aanzien van STEM. Attitudes, gender en identiteit spelen een belangrijke rol in haar onderzoek. Nederlandse experts en onderwijsmanagers reageerden op de 10 cruciale inzichten van onderzoekers uit het mede door VHTO opgerichte ‘International Network Gender & STEM’, met Jacqueline Prins (directeur Directie Emancipatie ministerie van OCW), Symen van der Zee (lector Techniek en Onderwijs Saxion), Daphne Heeroma (directeur Academy for Digital Entertainment NHTV en voorzitter domein Creative Technologies Vereniging Hogescholen) en Jan Aarts (hoogleraar Wiskunde en Natuurwetenschappen Universiteit Leiden).

Tien inzichten
Tien cruciale inzichten die de ondervertegenwoordiging van meisjes/vrouwen in het bèta/technisch hoger onderwijs verklaren stonden tijdens de conferentie centraal. Experts lieten zien hoe vrouwelijke studenten gemotiveerd worden èn blijven voor een loopbaan in bèta, technologie en ICT. Tijdens de conferentie kwam naar voren dat meisjes die voor STEM hebben gekozen vaak de aansluiting met maatschappelijk doelen missen. Dat ze graag meer toegepast werken en daarom uiteindelijk toch vaak voor een meer ‘maatschappelijke’ master kiezen en dat veel meisjes ook vaak tijdens hun studie nog denken dat ze niet in de wieg gelegd zijn voor dit vakgebied, zelfs als hun studieresultaten goed zijn. Meer meisjes in STEM is echter een noodzaak, in economische zin, omwille van meer diversiteit (meer innovatie- en concurrentiekracht), maar vooral omwille van de meisjes zelf en hen de kans te bieden hun talenten te ontwikkelen en in te zetten. In de tien inzichten komt naar voren waarom meisjes minder voor STEM kiezen dan jongens en wat we kunnen doen om te zorgen dat talentvolle meisjes een bewuste keuze maken voor STEM en daarin ondersteund worden.

Hieronder volgt een korte samenvatting van de 10 inzichten:

Het eerste inzicht werd weggeven door Cocky Booij, directeur VHTO. Zij stelde dat voor instroomverhoging en het behoud van meisjes in STEM-opleidingen in het hoger onderwijs een integrale ketenaanpak met een lange termijnvisie nodig is.
Dit houdt in dat er bij alle relevante actoren in de keten van primair, voortgezet en hoger onderwijs, alsook in het bedrijfsleven dat gerelateerd is aan STEM expliciete aandacht moet zijn voor gender, met name meisjes en vrouwen, zolang de ondervertegenwoordiging van deze groep voortduurt. Het ideaal is een gezamenlijke meerjaren strategie waarin de schakels in de keten verbonden worden. Een enkele campagne of activiteit werkt niet. Een aanpak die meerdere jaren voorduurt en periodiek geëvalueerd en eventueel aangepast wordt zal ongetwijfeld succes hebben.

Professor Helen Watt (Monash University, Australië), medeoprichter van het ‘International Network Gender & STEM’ stelde in haar video dat: Een laag ‘self-concept’ bij meisjes ten aanzien van STEM keuzestress veroorzaakt en hen verhindert hun STEM-talenten te ontwikkelen en te verdiepen.
Uit onderzoek blijkt herhaaldelijk dat veel meisjes hun capaciteiten ten aanzien van STEM onderschatten. Hierdoor brengt de keuze voor een STEM studie voor meisjes hoge psychologische kosten met zich mee. Meisjes vragen zich vaak af of zij wel in staat zijn een STEM opleiding te volbrengen, vaak ondanks goede prestaties op exacte vakken. Een aanpak die gericht is op leren en begrijpen in plaats van op resultaat en competitie kan meisjes ondersteunen bij hun keuze.

Ook het derde inzicht was afkomstig van professor Watt: Voor veel meisjes past STEM al vroeg niet (meer) bij het beeld dat zij van zichzelf hebben in de toekomst.
Er zijn duidelijke verschillen tussen jongens en meisjes als het gaat om ‘attainment’ (past STEM bij mij) en ‘aspirations’ (wil ik er iets mee in de toekomst). Die verschillen in ‘self-concepts’, aspirations en attainment’ ontwikkelen zich al tijdens de vroege kindertijd (waarschijnlijk al in de voorschoolse periode) en versterken tijdens de adolescentie en de (vroege) volwassenheid door gebrek aan positieve beelden en ervaringen (met STEM).

Het vierde inzicht kwam van keynote speaker David Miller. Hij stelde: Het doorbreken van genderstereotiepe associaties met STEM is in Nederland cruciaal als je de participatie van meisjes/vrouwen in STEM wil vergroten.
Miller besprak een onderzoek dat hij uitvoerde met data over 36 landen waaronder Nederland. Hij gaf aan dat de factoren die bepalend zijn voor de keuze van vrouwen voor STEM per land sterk verschillen. Nederlanders hebben zeer sterke impliciete en expliciete stereotiepe associaties. STEM wordt in Nederland heel duidelijk met mannen en mannelijkheid geassocieerd. De sterkte van die associaties is een goede voorspeller voor de deelname van meisjes/vrouwen aan STEM. In Nederland is die participatie dan ook laag. Het lijkt alsof Nederland in een vicieuze cirkel zit in dit opzicht. In Nederland participeren weinig vrouwen in STEM. We zien in Nederland dus weinig vrouwen in dit domein. Hierdoor worden onze genderstereotiepe ideeën ten aanzien van STEM versterkt. Dit beïnvloedt onze ideeën en gedrag ten aanzien van meisjes/vrouwen en STEM. Hierdoor kiezen minder meisjes/vrouwen voor een loopbaan in STEM, etcetera. Het doorbreken van stereotiepe ideeën en beelden is dus van groot belang voor de bevordering van meer meisjes in STEM.

Professor Jane Margolis, senior onderzoeker aan de UCLA stelde dat je om STEM-opleidingen aantrekkelijker te maken voor meisjes (en jongens) de bijdrage van STEM aan maatschappelijke doelen en innovaties meer zichtbaar zou moeten maken.
De meeste meisjes lijken minder dan jongens geïnteresseerd in de techniek om de techniek. Ze vinden het vaker belangrijk om met hun studie en werk een maatschappelijke bijdrage te kunnen leveren. Je ziet ook vaak dat meisjes in (STEM) studierichtingen waarbij het maatschappelijk nut duidelijk is (milieu, gezondheid, etcetera) minder of niet in de minderheid zijn. Het is daarom van belang aandacht te besteden aan maatschappelijke doelen en innovaties bij de studievoorlichting en in het studieprogramma.