Snel formatief handelen met diagnostische vragen
|
Project in het kader van impuls open leermiddelen (groeifonds-subsidie)
2023-2024, met ambitie voor vervolg. In dit project wil de NVON in samenwerking met de NVvW, docenten, scholen, lerarenopleidingen en onderzoekers werken aan twee onderdelen: een kennisbank met veelvoorkomende misvattingen en een set van goede diagnostische vragen die per schoolvak en per onderwerp binnen het schoolvak de reeds bekende misvattingen zichtbaar maken. |
Achtergrond
Onze droom is om bètadocenten via open (online) leermateriaal te ondersteunen bij het gebruik maken van bredere expertise uit praktijk (een netwerk van docenten) en theorie (literatuur). De focus ligt hierbij op het snel formatief handelen (diagnostische vragen stellen) om misvattingen in het schoolvak op te sporen en weg te kunnen werken.
Snel formatief handelen is erop gericht om binnen korte tijd zicht te krijgen op de begripsvorming van belangrijke begrippen. Het op deze wijze monitoren van begripsvorming geeft leraren en leerlingen inzicht te geven in het leerproces alsook handvatten om onderwijs af te stemmen op de behoefte van de leerlingen (Black & Wiliam, 2009). Bekende effecten van formatief handelen in de klaspraktijk zijn naast begripsverhoging ook aandacht richten op belangrijke zaken (lastige begrippen, misvattingen) en het stimuleren van metacognitie (Abel & Baüml, 2020; Silfhout, 2020). In de afgelopen jaren uiten scholen steeds meer hun behoefte aan kennis over de deze vormende en lerende functie van toetsing – het formatief handelen (Sluijsmans, 2020).
Een leraar die formatief handelen goed in de vingers heeft, beschikt over een rijk repertoire om informatie aan leerlingen te ontlokken om daarmee het eigen onderwijs goed op begripsvorming af stemmen. Daarbij staat de leraar voor de volgende twee uitdagingen: 1. Bekend zijn met recente inzichten in misvattingen, en 2. Weten welke vragen gesteld kunnen worden om het leren effectief te laten zien voor alle leerlingen. In het hier aangevraagde project staan precies deze twee uitdagingen centraal, toegepast voor de bètavakken in het VO.
Wat zijn misvattingen? Misvattingen zijn die onjuiste leerling denkbeelden die bij bepaalde vakinhoudelijke concepten of processen elk jaar terugkomen en moeilijk af te leren zijn. Als je deze als docent van tevoren kent dan kun je hier beter op inspelen. De diagnostische vraag als open leermateriaal is een geschikt middel om de misvattingen aan het licht te brengen in het klaslokaal. Alle leerlingen produceren namelijk een antwoord en de docent heeft hierdoor snel een overzicht van de mate waarin een misvatting leeft. Door deze confrontatie zijn leerlingen en docenten meer geactiveerd om aan het juiste begrip te werken.
In dit project wil de NVON in samenwerking met de NVvW, docenten, scholen, lerarenopleidingen en onderzoekers werken aan twee onderdelen: een kennisbank met veelvoorkomende misvattingen en een set van goede diagnostische vragen die per schoolvak en per onderwerp binnen het schoolvak de reeds bekende misvattingen zichtbaar maken.
In de pilotregeling richten wij ons op het ontwerpen en testen van open leermateriaal bestaande uit diagnostische vragen. Hiertoe worden de misvattingen uit de praktijkkennis van docenten (via netwerken van docenten) en die misvattingen die bekend zijn vanuit theorie samengebracht in open (online) leermateriaal. We zijn vorig jaar al begonnen met Professionele Leer Gemeenschappen (PLG’s) van docenten biologie, natuurkunde, scheikunde en wiskunde. Van elk vak zit een kartrekker in het kernteam dat aan overkoepelende ontwikkelingen zoals professionalisering en de uitwerking van het materiaal op een website werkt.
Het tweede onderdeel van het grote project is om voor ieder bèta-vak de kennisbank met veelvoorkomende misvattingen verbeteren en op de lange termijn onderhouden. Dit laatste valt niet binnen de scope van deze pilot dus vragen we nu alleen steun aan voor het ontwikkelen van de diagnostische vragen.
Voorbeelden van diagnostische vragen en andere info over het project: www.nvon.nl/diagnostischevragen en www.ecent.nl/kennisbanken
Samenwerking
NVON, NVvW, ICLON, ELWIeR/Ecent, e.a.
PLG’s als ‘motor’:
- PLG biologie: 12 betrokken docenten 11 betrokken scholen
- PLG natuurkunde: 6 betrokken docenten en 6 betrokken scholen
- PLG scheikunde: 18 betrokken docenten en 16 betrokken scholen
- PLG wiskunde: 5 betrokken docenten en 5 betrokken scholen
- Sofie Faes – Coördinator – NVON en Heerbeeck college, Best
- Michiel Dam – Onderzoek, evaluatie, wetenschappelijke ondersteuning – ICLON Universiteit Leiden
- Frode Numan – Kartrekker biologie – Regius college, Schagen
- Jelle Brill – Kartrekker natuurkunde – Het nieuwe Lyceum, Bilthoven
- Nik Osinski – Kartrekker scheikunde – Cals college, Nieuwegein
- Els Franken – Kartrekker wiskunde – Hogenschool Windesheim, Zwolle
- Jan Jaap Wietsma – Borging lange termijn en brede samenwerking – Voorzitter NVON
Advies
- Vincent Jonker – Elwier, Ecent, Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht
- Alice Veldkamp – Freudenthal, Universiteit Utrecht
Literatuur
- Abel, M., & Bäuml, K. T. (2020). Would you like to learn more? Retrieval practice plus feedback can increase motivation to keep on studying. Cognition, 201.
- Black, P. & Wiliam, D. (2009). Developing the theory of formative assessment. Educational Assessment, Evaluation and Accountability, 21(1), 5
- Silfhout, G. van (2020). Formatief evalueren in het voortgezet onderwijs. SLO: Enschede.
- Sluijsmans D. (2020). Toetsing als kans voor leren. Een thematisch overzicht naar het waarom, wat, wanneer en hoe van formatief evalueren. NRO overzichtsstudie.
Verwijzingen
- nvon.nl/diagnostischevragen
- Kennisbanken (bij Ecent/ELWIeR)
