Ingvild Krikke	Joeri Baartscheer	Wendel Dulack
SPO Kindcentrum Rijnvliet	SPO Kindcentrum Rijnvliet	SPO Klimroos	PCOU Zonnewereld
po	po	po	po

Kim Baan	Ronald Goosen	Vacature	Gerald van Dijk
SPO	SPO	STO Volt!	HU, techniek
po	po	vmbo	po-vo

Saskia de Jong	Vincent Hoksbergen	Elwin Savelsbergh	Vincent Jonker
SPO	HU, techniek	HU, lectoraat	UU
po	po-vo	po-vo	po-vo

Eerder waren betrokken: Robin Nijssen (SPO), Geertje Damstra (HU), Bas Götte (Volt), Coen de Hoop (Zonnewereld)

Samenvatting

Gezamenlijk wordt in deze PLG gewerkt aan de uitvoering van de ontwikkelplannen van de betrokken scholen op het gebied van maakonderwijs. Hóe verbind je het maakonderwijs nu op een inhoudelijke en didactisch sterke manier aan overige onderdelen van je onderwijs (bijvoorbeeld thema’s, projecten)? De gemeleerde samenstelling van deze PLG (po, vmbo, lerarenopleiding en onderzoek) maakt deze zoektocht extra uitdagend. Concreet laten we zien hoe twee basisscholen (Kindcentrum Rijnvliet en Klimroos, allebei van SPO) in hun onderwijsconcept plek inruimen voor maken/ontdekken/prototyperen. Plek inruimen betekent letterlijk plek maken (voor ‘prutsen/uitproberen’, maar ook voor ‘tentoonstellen’) maar ook figuurlijk: hoe creeer je ruimte in je week/jaarschema en welke leerkrachten gaan in hun kracht staan om dit stutten?

Werkwijze

• In 2020-2021 gestart – eerst een algemene bijeenkomst, maar inmiddels twee specifieke bijeenkomsten, waarvan 1 live op locatie
• In 2021-2022 steeds op een school afspreken
• Waar zit het maakonderwijs in je curriculum? -> Het ‘w&t onderwijs’ wil nog wel eens naar achter worden geduwd
• Is het mogelijk verbindingen te maken met andere inhouden – bijv. van taal en rekenen
• Specifiek voor Sprong STEM -> er is behoefte aan de toevoeging van de A van Art -> STEAM

Meer info

Verschillende basisscholen hebben (diverse materialen voor) een Maaklab waarin ze hun leerlingen laten werken en ontdekken. Maar hóe verbind je het werken in het Maaklab nou op een inhoudelijke en didactisch sterke manier aan overige onderdelen van je onderwijs (bijvoorbeeld thema’s, projecten)? Of hoe werk je aan Maakonderwijs zonder gebruik van een fysiek Maaklab? En hoe zorg je ervoor dat leerlingen in de jaren op je school ook aan verschillende en in complexiteit oplopende ontwikkeldoelen werken als het gaat over het toepassen van de technologie in het Maaklab?

In deze PLG is de beginsituatie van de participerende scholen het uitgangspunt. Daarnaast is het nodig dat men een duidelijke ontwikkelvraag heeft op bovenstaand thema. Deze ontwikkelvraag moet een schoolbreed gedragen vraag zijn die gelegitimeerd is vanuit de schoolontwikkeling, gedragen door de directie en waar ook het team bij betrokken is.
Aan de hand van de ontwikkelvraag stelt men een plan op dat in de komende jaren uitgevoerd wordt binnen de school. Dit plan bevat fasen waarin men onderzoekt, opzoekt en uitprobeert. Dit wordt op de eigen school gedaan. Daarnaast is er uitwisseling over de ontwikkelvraag en wordt er op regelmatige basis uitgewisseld met anderen uit deze PLG. Werkbezoeken horen daar ook bij, alsmede deskundigen uitnodigen, samen ontwikkelen, elkaar feedback geven en natuurlijk ervaringen delen.
In de PLG zit, naast andere leerkrachten van andere scholen, ook een onderzoeker vanuit het lectoraat ‘didactiek van het beta- en technologieonderwijs’ van de Hogeschool Utrecht. Deze onderzoeker heeft in de PLG een eigen rol als kritisch bevrager, meedenker met het onderzoeksplan en natuurlijk ook inbrenger van actuele inzichten.
In de PLG is ook een rol voor een vertegenwoordiger vanuit Volt!, een vmbo-school. Deze school werkt aan ‘doorgaande lijnen techniekonderwijs tussen PO en VO’ binnen het project ‘Sterk techniekonderwijs’ (STO). Binnen deze samenwerking is ruimte om gebruik te maken van elkaars expertise, te leren van de verbinding tussen maakonderwijs en inhoudelijke leerlijnen op het vmbo, docenten en leerlingen uit de vmbo-school te laten meewerken aan het uitvoeren van het ontwikkelplan binnen jouw school in de onderzoeks- en uitvoeringsfase.
Gezamenlijk wordt in deze PLG gewerkt aan de uitvoering van de ontwikkelplannen van de betrokken scholen, en kunnen ook andere scholen die geïnteresseerd zijn meekijken/-doen in deze ontwikkeling. Al met al een concrete bijdrage aan de ervaringskennis op het gebied van het maakonderwijs.

Er is hiervoor 0,5 dag per 2 weken formatie beschikbaar in de schooljaren 2021-2022, 2022-2023 en 2023-2024.

Bijeenkomsten

Ongeveer 5 bijeenkomsten in het seizoen 2022-2023, steeds op bezoek bij een school.

• 27 januari 2022
• 22 september 2021
• 9 juni 2021
• 14 april 2021

Irene Eysink-Smeets	Jasper de Jong	Louise Doornenbal	Natasja Dijk
Schakel, PCOU	Boomgaard, PCOU	Stip VSO, PCOU	2e Marnixschool, PCOU
po	po	po	po
Miranda Wedekind	Geertje Damstra	Kees Hoogland	Vincent Jonker
PCOU	HU	HU	UU
po	po-vo	po-vo	po-vo

Samenvatting

Binnen deze PLG wordt gezamenlijk gewerkt aan een doorlopende leerlijn ‘digitale geletterdheid’ van po naar vo. Er wordt gewerkt aan de ontwikkelplannen van de betrokken scholen, voornamelijk po, maar ook een vso-school. Dit levert ervaringskennis wat betreft digitale geletterdheid. Centrale aspecten zijn: hoe zorg je er voor dat het niet een apart element blijft binnen je onderwijs, maar dat het verweven zit in andere vakken en algemene vaardigheden.
Concreet laten we zien hoe we een zogenaamd innovatielab opzetten. Daarnaast nemen we je in deze mee in het ontwikkelde lesprogramma Slim Speelgoed. Deze PLG is initiatief van Sprong-STEM (PCOU Willibrord) ism KSU en en de medialabs SETUP en Rotslab.

Bijeenkomsten

Deze groep komt ongeveer 1 keer in de maand op donderdagochtend bij elkaar.

Kernteam

Miranda Wedekind	Saskia de Jong	Geertje Damstra	Elwin Savelsbergh	Vincent Jonker
PCOU	SPO	HU	HU	UU
po	po	po-vo	po-vo	po-vo

Eerder betrokken

Kees Hoogland	Ronald Goosen

Uitgevoerd binnen de matinee-cafe van 11 november 2020, een kleine 30 mensen van PCOU, SPO, HU, Marnix, X11 en UU.

Samenvatting van 11-11-2020

Tijdens deze aftrap van het project Sprong-STEM-Utrecht (een vierjarig ‘netwerk-project’ po-vo in de regio Utrecht) gingen we aanwezigen met elkaar in discussie wat zij denken dat nodig is wat betreft samenwerking en praktijkgericht onderzoek in de regio. De follow-up is dat dit uitmondt in de vorming van enkele ‘PLG’s’ (professionele leergemeenschappen). Middels een tweetal pitches (vanuit SPO en vanuit PCOU) werd kort uiteengezet welke onderwerpen in de twee werkgroepen van deze middag aan de orde zullen worden gesteld: Leerlijn digitale geletterdheid (werkgroep 1); Innovatielab (werkgroep 1); Maaklab (werkgroep 2); Toepassingen van robotica (werkgroep 2).
In werkgroep 1 (PCOU Willibrord) ging men op zoek naar een aanpak voor digitale geletterdheid. Veel scholen en leraren zoeken manieren om digitale geletterdheid te integreren in hun onderwijs. Het digitaal vaardig maken van leerlingen vraagt echter ook om digitale vaardigheden van leraren en docenten. Om beide groepen (po-vo) te laten kennismaken en experimenteren met digitale geletterdheid, wil PCOU Willibrord een doorlopende leerlijn digitale geletterdheid PO-VO en een innovatielab ontwikkelen in nauwe samenwerking met publieke en private partijen. Het lab is niet voorbehouden aan het onderwijs, maar wordt ook opengesteld voor inwoners en bedrijven van Utrecht. Aan de hand van dit idee werd gediscussieerd en gebrainstormd.
In werkgroep 2 (SPO) werd vanuit twee scholen kort toegelicht hoe men de innovaties op het gebied van STEM een goede plek wil geven. Het gaat dan o.a. om de integratie van vaardigheden met de basisvakken van het primair onderwijs, en ook ruimte scheppen voor ontdek-activiteiten vanaf kleuter tot groep 8.

In de afronding werd nog een drietal vragen beantwoord (Mentimeter) om een goede inventarisatie te hebben voor de volgende stap: (1) Welke projecten lopen al? (2) Wat wil je dat er binnen Sprong-STEM-Utrecht wordt uitgevoerd? (3) Welke rol wil je zelf spelen?

De samenstelling van de groep (voornamelijk leerkrachten en lerarenopleiders):

• PCOU – 7
• SPO – 9
• Marnix – 1
• X11 – 2
• HU – 6
• Overig – 2
• UU – 1

Wat wil je dat er binnen Sprong-STEM-Utrecht wordt uitgevoerd

Dit was op 11-11-2020 een concrete Mentimeter-vraag. De opmerkingen zijn achteraf in categorieën ingedeeld.

Didactiek en opleiding

• Hoe stuurt een docent een STEM project aan
• Wat motiveert leerkrachten en leerlingen?
• Welke werkwijze is effectief bij het aanleren van digitale vaardigheden? – onderzoek
• Didactiek bij een procesvak
• Stevige leerlijnen in de basis, zelf :”afmaken” naar eigen “smaak”.
• Wat hebben leerkracht nodig qua opleiding
• Kennisdeling en Evaluatieonderzoek

Digitale geletterdheid

• Welke doelen willen we behalen op gebied van digitale vaardigheden
• Verbinding Digitale geletterdheid met zaakvakken
• Kunstvakken koppelen aan DG
• Wat is de meerwaarde van digitaal geletterdheid zíjn?
• Hoe dek je de kerndoelen met STEM activiteiten?
• Integratie van digitale geletetrdheid in bestaande curriculum

Overstijgend/Netwerk/Organisatorisch

• Duurzaamheid van het stem-onderwijs
• Verbinding tussen alle mooie initiatieven
• Halen en brengen overzicht. Wie is met wat bezig, waar kan je overleggen meer info halen?
• Hoe er effectief en doeltreffend samengewerkt kan worden binnen en tussen regio’s
• Wat is er al binnen de scholen en hoe pakken we dat op?
• Wat heeft een school nu schoolbreed nodig?
• Een samenwerking tussen scholen om het onderwijs te versterken.
• Kijken wat er al aan bestaande samenwerkingsverbanden bestaat en daarop aanhaken
• Wat kan werkdruk wegnemen bij PO-docenten wat de mentale ruimte kan geven met nieuwe (stem) projecten aan de gang te gaan?
• Samenwerking met buurtscholen en DG
• ICT-hulp(lijn) voor bepaalde projecten

Overig

• Overzicht van ontdeklabs in Utrecht en daar meer samenwerking tussen stimuleren
• Hoe zorg je dat een lab blijft bestaan? Wat zijn succesfactoren??
• Mini Lab in school
• hoe betrekken we ouders
• Inzet ouders/verzorgers vanuit kennis delen
• Overeenkomsten tussen onderwijs/werkwijze op gebied van robotica tussen PO/VO/HBO/WO – wat werkt?
• Concrete tips voor materialen om structureel Stem-activiteiten aan te bieden.
• wat doet dit met techniekbelangstelling/zelfvertrouwen
• Wat doen leerlingen in dagelijks leven al. Bottom-up.
• Gastdocent vanuit Sprong-STEM. Uitwisseling kennis
• Inbedden van Stem

Genoemde – lopende – projecten

Dit was op 11-11-2020 een concrete Mentimeter-vraag. De opmerkingen zijn achteraf in categorieën ingedeeld.

Algemeen

• Leerlijn digitale geletterdheid Innovatielab
• Doorlopende leerlijn programmeren.
• Invoering Digitale Geletterdheid
• Projectmatig werken zaakvakken/maaklab/vaardigheden
• Ontwikkelen op de Pabo een profilering voor fase 3 waarin vakgebieden WO, kunst en Ict participeren. Uitgangspunt maatschappelijke technologische actualiteit
• Project Based Learning
• ICT vaardigheden
• Geen projecten, vernieuwen van ict nu hoofdzaak

Meer specifiek

• STO (sterk techniek onderwijs) – technolab po-vo
• MAKEN project: youtu.be/EHjnCMlGIOY
• lego league
• STEAM in Motion
• De lopende projecten zijn: 3d-printer; bee-bot en in0-bot; scratch; Projectmatig, niet structureel
• Ozobots
• Leaphy.nl

Labs

• Ontdeklab / ICT Lab (innovate, create together) – Marnix
• Innovatielab/leerlijn/draagvlak creëren – PCOU
• HubLab – HU
• Teaching and learning Lab – UU

Uitgevoerd binnen het kernteam, om een eerste indruk te krijgen van de richting/inhoud van de op te richten PLG’s.

Een inventarisatie bij SPO/PCOU/Willibrord (en HU/UU) – juni 2020 – leert dat Sprong-STEM-Utrecht ondersteuning zou kunnen geven bij de volgende bestaande (leer)netwerken/PLG’s (professionele leergemeenschappen):

• Digitale geletterdheid
• Maker Movement
• Computational thinking
• Afstemming po-vo, o.a. via Sterk techniekonderwijs, concreet aansluitend bij twee STO-projecten (A’foort en Utrecht)
• Onderzoekend en ontwerpend leren

Andere zaken die genoemd zijn (juni 2020) ihkv het vinden van ‘focus-gebieden’ voor (leernetwerken voor) het Sprong-STEM project:

• Verder verkennen van de mogelijkheden in de setting van een brede school (binnenschools-buitenschools)
• Experimenten met aanbod 10-14 jaar (o.a. Academie 10)
• Walhallab
• Technasium
• Bèta-challenge
• HighTechHigh

Inventarisatie van mogelijke deelprojecten

deelproject	betrokkenen
Inrichting van het zogenaamde Techniek Experience Center Het TEC Utrecht wordt een doe-kijk-beleef-centrum in Overvecht waar techniek op een speelse manier voor jeugd uit de hele stad toegankelijk wordt gemaakt. Een mooi nieuw initiatief (met op de achtergrond een flink collectief van private partners zoals Heijmans, Portaal, BAM&AM, Gamma, Dietz, etc.), waar wij als Sprong-STEM graag meekijken en -helpen: Een broedplaats voor de vorming van ‘scientific literacy’ en ‘mathematical literacy’ bij kinderen (en leerkrachten) in de leeftijd van 8 tot 14 jaar. In het voorjaar 2020 is men al gestart met enkele initiatieven in een 40-tal klassen van basisscholen primair onderwijs, als een soort voorloper (op basis van ervaringen/materialen van de Ontdekfabriek, zoals het uitvindersproject, e.d.). For the time being (2021 – 2022) vestigt het TEC zich in een voormalig kassencomplex aan de Gageldijk (nr 182). Flink de ruimte, zowel binnen als buiten, ook voor auto’s en schoolbussen of gebruik van buitenruimte. Het pand wordt bouwkundig en qua klimaat aangepast voor gebruik door groepen jongeren. De eerste excursies vanuit scholen kunnen waarschijnlijk georganiseerd worden vanaf januari 2021.	PCOU, HU, UU
Nieuwe vormen van bèta-leren Het gaat dan om o.a. digitale geletterdheid, computational thinking, het aanjagen van ‘maak’-vaardigheden bij jonge kinderen. SPO heeft hier – samen met diverse partners – al diverse ervaringen in huis, en wil de eigen leerkrachten (en ander personeel) zo maximaal mogelijk ondersteunen. De samenwerking met o.a. HU en UU (maar ook met scholen vmbo) geeft allerlei meerwaarde. Hier wellicht ten eerste een focus op 8-12 jaar.	SPO, HU, UU