Er wordt in dit onderzoek onderscheid gemaakt in drie vormen van redeneren:

• Rationeel redeneren. Hieronder vallen twee soorten argumenten: ‘hypothetisch, logisch beredeneerd’ en ‘empirisch, bewezen feiten’
• Emotioneel redeneren. Hier gaat het om empathie, maar ook om emoties zoals boosheid, vreugde, verdriet, angst en verbazing
• Intuïtief redeneren. Hier gaat het om ‘meteen weten’ zonder dat je je bewust bent van de psychologische processen die je hebt doorgemaakt om tot die conclusie te komen. Ook ‘prima facie plichten’ vallen hieronder. Dit zijn verplichtingen die je intuïtief weet en vanzelfsprekend zijn, zoals trouw, rechtvaardigheid en dankbaarheid.

Intuïties zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden. Ze gaan uit van:

• emoties die je voelde tijdens bepaalde acties
• zelfreflectie op de actie
• feedback van anderen die je gekregen hebt op deze actie. Vooral feedback van mensen die belangrijk voor je zijn draagt bij.

Reflectie en feedback kunnen gebaseerd zijn op rationeel redeneren. Daarom heeft intuïtie zowel een emotionele als rationele basis.

In de klas wordt meestal van leerlingen gevraagd om hun mening te onderbouwen met argumenten. In deze situatie vormt de leerling (onbewust) op basis van intuïtie een mening. Vervolgens bedenkt de leerling (rationele) argumenten om deze mening te onderbouwen. Er worden dan wel rationele argumenten gebruikt, maar dit zal er zelden toe leiden dat leerlingen hun mening veranderen. Als leerlingen niet uitgedaagd worden om hun intuïties (of emoties) te evalueren, dan zullen zij hun morele redeneren niet verbeteren. Sommige intuïties zijn bijvoorbeeld gebaseerd op ‘onderbuikgevoel’. Rationeel (zelf)onderzoek is daarom belangrijk. Dit kan door te reflecteren op de intuïties en emoties. De reflectie kan leiden tot nieuwe inzichten, waarmee toekomstige intuïties veranderd kunnen worden. Leerlingen kunnen hun intuïties veranderen door zelf te reflecteren of door te reflecteren met hulp van medeleerlingen of leraren die ze vertrouwen.

De onderzoeksopzet wordt apart beschreven voor de leerlingen en leraren.
Leerlingen
Vraag: Hoe komen leerlingen tot een moreel oordeel?
Methode: Vijftien 14-15-jarige studenten (zowel beroepsonderwijs als vwo) zijn individueel geïnterviewd. Alle leerlingen hadden lessen gehad over Mendeliaanse genetica, maar ze hadden nog niet gediscussieerd over de genetisch dilemma’s die in het interview gebruikt werden. In het interview werd gevraagd van welke redeneringen zij gebruik maken wanneer zij een belangrijke beslissing moeten nemen. Daarna werden cases bediscussieerd waarin af en toe aan de leerlingen gevraagd werd hoe ze aan een bepaalde opmerking kwamen. De leerlingen werd verzocht om aan te geven of zij zich baseerden op ratio, emotie of intuïtie (zelfgerapporteerde redeneringen). Bij het analyseren van de data werden antwoorden van leerlingen onderverdeeld in de categorieën ratio, emotie en intuïtie (feitelijke redeneringen).
Leraren
Vraag: Welke kennis hebben ervaren leraren over het morele redeneren van hun leerlingen en hoe gebruiken ze die eventuele kennis in hun lessen?
Methode: Negen ervaren biologieleraren van acht verschillende scholen (vijf religieuze scholen en vier openbare scholen) zijn individueel geïnterviewd. Er werd onder andere gevraagd naar hun zienswijze over het redeneren van leerlingen.

De resultaten worden apart beschreven voor de leerlingen en leraren.
Leerlingen
Zelfgerapporteerde redeneringen: Geen van de leerlingen zei dat ze de drie vormen van redeneren gebruiken. Als hoofdzakelijke redenering gaf van alle leerlingen 53% aan dat ze emotionele redeneringen gebruikten, 20% rationele redeneringen en 26% zowel emotionele als rationele redeneringen. Geen van de leerlingen noemde hier intuïtieve redeneringen.
Feitelijke redeneringen: Alle leerlingen gebruikten de drie vormen van redeneren.
Leraren
Alle leraren noemden twee manieren van redeneren door leerlingen: rationeel en emotioneel (waarbij emotioneel redeneren gebaseerd is op gevoelens of intuïtie). Slechts één leraar vertelde dat zij ook echt rekening hield met deze verschillende manieren van redeneren. Geen van de leraren maakte onderscheid tussen emotioneel en intuïtief redeneren.

Alle leerlingen maakten gebruik van zowel emotioneel, intuïtief als rationeel redeneren. Zij waren zich hier niet bewust van. Zowel de leerlingen als de leraren maakten geen duidelijk onderscheid tussen emotioneel en intuïtief redeneren. Om moreel redeneren van leerlingen te bevorderen, is reflecteren op emotionele en intuïtieve redeneringen belangrijk. Een kanttekening hierbij is of het wel belangrijk is om een onderscheid te maken tussen emotioneel en intuïtief redeneren. Want geen van de geïnterviewde leerlingen of leraren maakt hier in praktijk een conceptueel onderscheid tussen.