Door: Sander van Acht (SPONS Learning Company)
Hoe creëer je met behulp van (social) media de ideale mix tussen vakinhoud, didactiek en nieuwe media? En hoe zorgt die mix voor betere differentiatie-mogelijkheden in je onderwijs?

ICT-toepassingen geven ons de tools in handen om informatie, opdrachten en kennis precies op het niveau en de interesse van de lerende te laten aansluiten. Check voorkennis van leerlingen via online enquêtes, film je eigen instructie zodat leerlingen die in hun eigen tijd kunnen kijken, gebruik game-technieken om leerlingen op hun eigen tempo te laten groeien etc. Door verschillende ICT-toepassingen te combineren worden de mogelijkheden eindeloos. In deze workshop zie je concrete voorbeelden en de laatste ontwikkelingen op dit
gebied. En krijg je een geheime code om na afloop van de workshop zelf deze ICT-toepassingen te leren gebruiken…

Door: Nienke Nieveen (SLO)
Vragen waar iedere leraar, sectie of school mee te maken krijgt zijn:

• Wat nemen we op in ons onderwijsprogramma? En wat niet, op grond waarvan?
• Hoe zorgen we ervoor dat het schoolprofiel herkenbaar is in het curriculum?
• Hoe ontwikkelen we optimale programma’s voor alle leerlingen?

Het oplossen van dergelijke leerplankundige vraagstukken levert leraren, team- en schoolleiders in de praktijk veel hoofdbrekens op. De huidige (post-)initiële lerarenopleidingen besteden aandacht aan aspecten van leerplanontwikkeling, maar die aandacht is nogal versnipperd en opleidingen verschillen daarin behoorlijk van elkaar. In het actieplan van het Ministerie van OC&W “Leraar 2020-Een krachtig beroep” wordt de wens geuit om ook de ontwikkelvaardigheden van leraren te versterken. Ook binnen de nota voor herijking van de bekwaamheidseisen van leraren komen deze vaardigheden nadrukkelijker aan de orde. En er zijn kansen: in de bètavakken spelen de verschillende regionale vaksteunpunten een steeds belangrijker rol in professionalisering. In het aanbod van die steunpunten dat aansluit bij de vakvernieuwingen (bijvoorbeeld in docentontwikkelteams of binnen ontwerptrainingen als Getting practical) kunnen leraren verder geschoold worden in leerplankundig ontwerpen.
In deze werkgroep werken we aan de volgende thema’s:

• we ontrafelen een variëteit aan curriculumontwikkeltaken waarmee leraren te maken kunnen krijgen in hun loopbaan
• we bekijken welke expertise daarmee gemoeid is
• we bekijken hoe docenten via initiële opleiding, nascholing en doorgaande professionalisering toegerust kunnen worden voor de complexe taak van curriculumontwikkeling binnen hun school
• we gaan na wat lerarenopleidingen en SLO daarin voor elkaar kunnen betekenen (zie ook de website hierover)

Door: Sanne Gratama van Andel & Frans Kranenburg (Centrum voor Onderwijs en Leren)

Wanneer een docent een stapel onderzoeksverslagen, papers of essays na moet kijken kost het geven van goede feedback veel tijd. Het idee achter digitaal nakijken is dat ongeveer de helft van de feedback die een docent geeft kan worden hergebruikt. Met het programma Grademark van Turnitin is het mogelijk om digitale feedback op te slaan en via “drag and drop” in de tekst van de student te zetten. Dit kan tijd besparen. Daarnaast is het mogelijk om een rubric (matrix met een beschrijving van de verschillende prestatie niveaus) in te zetten bij de beoordeling. Het gebruik van een rubric kan leiden tot meer transparantie bij het beoordelen en meer consistentie wanneer verschillende docenten dezelfde opdracht nakijken. Al met al kan het beoordelen met Turnitin leiden tot kwaliteitsverbetering en tijdsbesparing.
In de werkgroep zal een demo worden gegeven over Turnitin en bespreken we de mogelijkheden bij u op de opleiding. Wilt u zelf experimenteren met het programma? Neem dan een laptop mee.

Door: Vincent Dorenbos (CMA), Trinh Tran (VU) & Ton Ellermeijer (CMA)

Het daadwerkelijk gebruik van ICT gereedschappen binnen de natuurwetenschappelijke vakken blijft achter bij de mogelijkheden. Alhoewel meten met de computer en modelleren al vele jaren in het curriculum staan, blijken nog steeds veel docenten relatief slecht voorbereid. Door de kleine studentenaantallen in de lerarenopleidingen krijgen deze vakspecifieke kennis en vaardigheden misschien ook te weinig aandacht in de opleiding. Op dit moment werken VU en CMA samen in een promotietraject aan de ontwikkeling van een flexibele en hoogwaardige cursus voor zowel de studenten in de lerarenopleiding als voor nascholing van docenten. Mede op basis van financiering door het ESTABLISH-project kan veel energie gestoken worden in de ontwikkeling van goed en veelzijdig ondersteuningsmateriaal. Voorjaar 2013 vindt een eerste try-out plaats met studenten van VU, UvA en UU. Gedurende 3 bijeenkomsten van 3,5 uur, met voor -, tussen en na-opdrachten (waarbij gebruik wordt gemaakt van Moodle) worden de studenten voorbereid. O.m. wordt door de studenten een les voorbereid met de Coach leeromgeving en op hun (stage-) school uitgeprobeerd. De cursus wordt nauwkeurig geevalueerd door PhD student Tran. In de werkgroep presenteren we de opzet van de cursus en de resultaten. Graag willen we discussieren en o.m. nagaan hoe de respectievelijke opleidingen nu aandacht besteden aan ICT, en of andere opleidingen interesse hebben het ontwikkelde materiaal te gebruiken of eventueel ook voelen voor een gemeenschappelijke aanpak.

Door: Maarten Pieters (SLO)

Voor de ontwikkeling van het vak NLT zijn ze al een paar jaar actief, voor de andere natuurwetenschappelijke vakken beginnen ze nu ook op toeren te komen: regionale vaksteunpunten. Vooral in de professionalisering van docenten die zich de nieuwe examen-programma’s eigen moeten maken kunnen deze steunpunten een belangrijke rol spelen.
Voorbeelden: nascholingen bij nieuwe onderwerpen, docentontwikkelteams, de ontwerpcursus Getting Practical. Het aanbod is te vinden op www.betasteunpunten.nl.
In de werkgroep Regionale steunpunten en lerarenopleidingen inventariseren we de functies die de steunpunten vervullen, en kijken we hoe lerarenopleiders bij kunnen dragen aan de kwaliteit van het steunpuntenaanbod. Ook de omgekeerde blik kan interessant zijn: Wat uit het aanbod van de steunpunten is bruikbaar voor de lerarenopleidingen?

Door: Martijn Koops (Hogeschool Utrecht)

In deze workshop wordt de theoretische onderbouwing van het gebruik van games in de les gegeven. Waarom zou je games gebruiken? Welke spellen passen bij welke leerdoelen? Enkele voorbeelden van computergames en hun mogelijke toepassing worden gegeven.

Door: Yvonne Mulder & Noortje Janssen (Instructietechnologie, Universiteit Twente)

Tijdens deze workshop maakt u kennis met het programma SCYDynamics. Dit nieuwe modelleerprogramma is ontwikkeld binnen het project Science Created by You en heeft een syntax vergelijkbaar met de modelleerprogramma’s Coach en Powersim.
Eerst zal een korte presentatie gegeven worden over de toepassingen van het modelleerprogramma in ons onderzoek. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om problemen waar leerlingen tegenaan lopen, en manieren om leerlingen te ondersteunen om zo problemen op te vangen. Vervolgens gaat u zelf met het programma aan de slag en volgt er een interactieve sessie waarbij vraagstukken met betrekking tot de toepassing van modelleerprogramma’s door zowel docenten als leerlingen aan bod komen. Het model dat in deze werkgroep gebruikt wordt, valt binnen het biologie onderwijs. Echter, biologie voorkennis is niet vereist, iedereen is welkom. Neem, wanneer mogelijk, een eigen laptop mee. Dit is welkom, maar zeker niet verplicht!

Door: Fer Coenders (ELAN, Universiteit Twente) & John Hukom (Hogeschool Utrecht)

In september gaat het nieuwe examenprogramma beginnen met als achtergrond:

• meer aandacht voor begrijpen chemie van processen en producten
• ICT toepassingen
• aandacht voor onderzoek en vraagstukken 21ste eeuw
• context-concept chemie

Wat betekent dit voor het onderwijs in de onderbouw, en daarmee voor de tweedegraads lerarenopleiding? In deze werkgroep verkennen we de uitdagingen.

Door: Elise Quant, Jaco Scheer & Alice Veldkamp (werkgroep Opleiding & Professionalisering NLT)

In deze werkgroep wordt een overzicht gepresenteerd hoe er binnen de eerstegraads lerarenopleidingen aandacht wordt besteed aan de ontwikkeling van NLT competenties. Dit varieert van specifieke NLT cursussen tot en met cursusonderdelen waarin NLT competenties impliciet worden verworven. Daarnaast lichten twee opleidingen hun aanpak toe en bespreken we mogelijkheden om de competentie ontwikkeling op uw opleiding te starten, expliciteren en/of te verankeren. De werkgroep sluit af met een blik op de toekomst en de initiatieven met betrekking tot de professionalisering van NLT docenten en vakdidactische ontwikkelingen met betrekking tot het vak NLT.

Door: Bert Bouwhuis en Regina Bijlholt (Noordhoff Uitgevers)

In deze workshop maakt u kennis met de nieuwste generatie digitale leermiddelen waarin docenten eigen en vrij toegankelijk materiaal combineren met hun methode. Alles in een handomdraai en heel overzichtelijk bij elkaar. U ziet voorbeelden van biologie, natuurkunde en scheikunde. We kijken ook samen met u naar de toekomst van bijvoorbeeld het tabletonderwijs.
Na het volgen van deze werkgroep bent u volledig op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en weet u hoe Noordhoff Uitgevers investeert in het inspireren van docenten om uit te blinken in hun werk. Meer informatie vindt u ook op www.antwoorden.noordhoff.nl.

Door: Peter Boon (FIsme, Universiteit Utrecht)

De meerwaarde van ICT voor onderwijs kent veel verschillende aspecten. Denk aan interactieve animaties en simulaties, maar ook aan automatische feedback bij het maken van opgaven. Daarnaast biedt het internet mogelijkheden voor communicatie en uitwisseling tussen leerlingen onderling en met docenten. Online oefenen en toetsen geeft zowel voor de leerlingen als voor de docenten snelle informatie over het beheersingsniveau van de leerstof. Wellicht is het mogelijk om deze verschillende ICT-vormen slim te integreren tot een rijk en interactief digitaal curriculum. In het DWO-project van het Freudenthal Instituut proberen we deze integratie te realiseren voor het vak wiskunde binnen de Digitale Wiskunde Omgeving (DWO). In deze werkgroep delen wij ervaringen opgedaan binnen het DWO-project en proberen we deze te extrapoleren naar de andere bètavakken.

Door: Wout Ottevanger (SLO)

Tijdens de werkgroep presenteren we de recent ontwikkelde kennisbasis science voor de onderbouw, h/v en vmbo. In het verlengde van het actieplan ‘Beter presteren: Opbrengstgericht en ambitieus’ (OCW, 2011) heeft SLO met partners, in opdracht van OCW, deze kennisbasis science ontwikkeld. De kennisbasis is bedoeld als richtinggevende schets van wat leerlingen zouden moeten kennen en kunnen zodanig dat er op schoolniveau voldoende ruimte is om het onderwijsaanbod naar eigen inzichten te organiseren. Science is in dit geval natuurkunde, scheikunde, biologie, fysische geografie, met componenten van techniek geïntegreerd in deze vakken. De ontwikkeling van de kennisbasis heeft inspiratie gevonden bij het recente K-12 science education framework en het PISA framework. Dit heeft geresulteerd in een drieslag in de beschrijvingen:

• Vaardigheden en karakteristieke werkwijzen
• Vakinhouden
• Karakteristieke denkwijzen

De vakinhouden zijn gelinkt aan de doelen zoals beschreven in Leerplan in beeld.
Het doel van de werkgroep is te informeren, over aanpak en achtergrond, inhoudelijke keuzes, hoe dit zich verhoudt tot (ontwikkelingen binnen) de opleidingen, behoefte aan uitwerkingen, ook i.v.m. nascholing e.d..

Door: Vincent Dorenbos & Ron Vonk (CMA)

De inzet van ICT biedt veel mogelijkheden voor het lesgeven in de bètavakken. Van demonstratie tot profielwerkstuk kan er gewerkt worden met meetgegevens of modelgegevens uit realistische contexten waarbij leerlingen actief betrokken zijn. O.a. Heck toont in Perspectives on an Integrated Computer Learning Environment met vele voorbeelden aan dat leerlingen met ICT authentiek onderzoek kunnen doen, vergelijkbaar met de manier waarop wetenschappers werken.

Maar de mate van succes bij de invoering hangt sterk af van de docent. Dit begint met bewustwording van de mogelijkheden en de specifieke bijdrage die ICT kan leveren aan het begrip van de leerling. Effectief gebruik van ICT vereist het opdoen van vaardigheden, zowel op het gebied van het omgaan met de hardware en software als op het gebied van de didactiek hoe ICT in te passen in de lessen.

De Coach-omgeving is breed bekend en wordt doorlopend ontwikkeld. Ook de afgelopen jaren zijn er nieuwe mogelijkheden bijgekomen zoals het visualiseren van modelgegevens of meetgegevens met animaties en voor geluidsonderzoek, o.a. het hoorbaar maken van (berekende of gemeten) gegevens. En ook op meetgebied is er nieuws: bij computermeetexperimenten nam de PC altijd een prominente plaats in. Met de handzame, krachtige dataloggers MoLab en VinciLab kan met Coach worden gewerkt zonder computer. Van een interface aan een PC met Coach zijn we gekomen
tot een interface die tevens een computer met Coach is. Dit maakt de opstelling overzichtelijker en geeft vrijheid om buiten het klaslokaal te meten. In deze werkgroep bieden wij een overzicht van de (nieuwe) mogelijkheden van de software en hardware, en kunt u met VinciLab werken aan de hand van enige eenvoudige proeven.

Door: Maarten Pieters (SLO)

Met de invoering van de nieuwe examenprogramma’s staan docenten weer voor de keuze van een methode. Daarbij spelen inhoudelijke, didactische en vormtechnische criteria een rol. SLO heeft voor methodekeuzebijeenkomsten op scholen of bij vaksteunpunten, een hulpmiddel hiervoor ontwikkeld voor elk van de vakken biologie, natuurkunde en scheikunde. Deze checklists zijn te downloaden van www.betanova.nl > lesmateriaal. Een thema dat al in de pilotjaren een rol speelde en daarna ook bij het ontwerpen van methodes, is de manier waarop een samenhang tussen concepten en contexten in het onderwijs vorm krijgt. SLO-collega’s Lucia Bruning en Berenice Michels hebben een model ontwikkeld voor het ontwerpen of analyseren van een leerplan of lesmateriaal. Zij noemen dit het context-conceptvenster. In de werkgroep Analysemethoden van lesmateriaal kijken we naar beide instrumenten, de checklists en het context-conceptvenster. Beide zijn bruikbaar in de lerarenopleiding, beide staan open voor verdere ontwikkeling.

Door: Johan Gademan (Landelijk Coördinatiepunt NLT)

Voor het vak NLT zijn als test twee multimediale modules en zes digitale voorkennistoetsen ontwikkeld. Met deze test wilden we kijken of er ook bij NLT digitaler gewerkt kan gaan worden en welke meerwaarde dit in de klas heeft. In deze workshop hoort u meer over de wijze van ontwikkelen en over de ervaringen in de klas.