Dit dossier van Ecent en ELWIeR levert een overzicht van de opeenvolgende fases (2015 e.v.) in curriculumvernieuwing, inclusief de drijfveren vanuit (en de consequenties voor) de lerarenopleidingen.

Van: 

Naar: 

Naar: 

continue aandacht voor curriculumvernieuwing.

Uit de brief van OCW over curriculum funderend onderwijs (april 2022):

• De wetenschappelijke curriculumcommissie zal zomer 2022 een advies over uitbrengen over een vaste cyclus van curriculumonderhoud uitgevoerd door deskundigen uit de onderwijspraktijk die zelf voor de klas staan en de wetenschap
• Er zal een update uitgevoerd worden van het referentiekader taal en rekenen (advies zomer 2022)
• Basisvaardigheden taal, rekenen/ wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid krijgen prioriteit. Scholen kunnen in hun eigen tempo aan de slag met andere leergebieden
• Eind 2023 nieuwe kerndoelen

Vanaf het najaar 2020 is er sprake van een Curriculum.nu vervolgstap, o.a. een wetenschapscommissie spreekt zich uit over het afgelopen traject, en dat leidt tot een ‘afronding’ van de fase curriculum.nu.

Een doorwerking van curriculum.nu (zoals o.a. verwoord in een brief van OCW in juli 2021) wordt gezien als de gezamenlijke zoektocht naar nieuwe kerndoelen en eindtermen voor po en vo. Het lijkt er op dat er in het post-curriculum.nu-tijdperk meer ruimte zal zijn voor:

• vakverenigingen (dus docenten, verenigd in o.a. NVON en NVvW)
• lerarenopleiders (o.a. verenigd in ELWIeR/Ecent)
• onderzoekers

Zie ook de brief van juli 2021 van OCW.

Algemeen

De ontwikkelteams van curriculum.nu hebben hun werkzaamheden in 2020 afgerond.

• Mens & Natuur – Voorstellen M&N en
  Toelichting.
• Rekenen & Wiskunde – Voorstellen R&W en Toelichting.
• Digitale geletterdheid – Voorstellen digitale geletterdheid en Toelichting.
• Alle eindproducten curriculum.nu

Brief Curr.nu OCW dec. 2019: oproep aan lerarenopleiders

Uit de brief van OCW aan de kamer (dec. 2019) het volgende citaat:

Initiële lerarenopleidingen anticiperen op aanpassing curriculum

Het is van belang dat ook de lerarenopleidingen en de opleidingen voor schoolleiders goed betrokken zijn bij de actualisatie van het curriculum in het po en vo. Om in beeld te brengen welke consequenties de curriculumherziening zal hebben voor onder andere de kennisbases, ben ik hierover, samen met de minister van OCW, met de lerarenopleidingen in gesprek. Hierbij betrekken we ook nadrukkelijk de nieuwe thema’s burgerschap en digitale geletterdheid, naast de zeven reeds bestaande leergebieden. Ook wordt specifiek aandacht besteed aan de noodzakelijke vaardigheden met betrekking tot het Engels. Dit is in lijn met de toezegging van mijn ambtsvoorganger aan het lid Pijlman, de bevindingen uit het recente peilingsonderzoek Engels en mijn toezegging hierover aan de Eerste Kamer.

Tegelijkertijd werken we toe naar een nieuw bevoegdhedenstelsel om de doorstroommogelijkheden binnen en tussen de onderwijssectoren te vergroten en daarmee aantrekkelijke loopbaanstappen over de grenzen van sectoren heen mogelijk te maken.45 We stellen een commissie in met expertise uit praktijk en wetenschap die uitwerkt hoe de nieuwe bevoegdheden eruit kunnen zien en hoe deze een plek kunnen krijgen in de lerarenopleidingen. We zullen de commissie vragen bijzondere aandacht te hebben voor de samenloop met de curriculumherziening.

Bijdragen 2019 vanuit ELWIeR/Ecent

Begin 2018 zijn 9 ontwikkelteams gestart, bestaande uit leraren en schoolleiders uit het primair en voortgezet onderwijs. In verschillende stappen beantwoordden de teams de vraag wat leerlingen zouden moeten kennen en kunnen, wat er tot het onderwijscurriculum zou moeten behoren. Voor het STEM-gebied hebben wij eea op de voet gevolgd, en ook bijdragen geschreven in de verschillende reacties.

Platform rekenbewust vakonderwijs	Vincent Jonker	Reactie RBVO 7-11-2018
Lectoraat rekenen/wiskunde iPabo	Ronald Keijzer	Reactie op derde tussenproduct
Emeritus hoogleraar Bert Zwaneveld		Reactie op vierde tussenproduct

Visie-documenten rekenen/wiskunde

Om het ontwikkelteam r/w te ondersteunen zijn visiedocumenten geschreven door diverse organisaties.

	NVORWO	NVvW
	Nederlandse Vereniging tot Ontwikkeling van het reken-wiskunde onderwijs	Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren
	4-14 jaar	12-18 jaar
	Samenvatting Reken-wiskundeonderwijs richt zich op zowel lagere-orde vaardigheden (bewerkingen, procedures, rekenfeiten) als hogere-orde vaardigheden (wiskundig redeneren, formaliseren, abstraheren, wiskundig communiceren, modelleren, visualiseren en probleemoplossen), in een goede balans, daarmee een fundament biedend voor andere leergebieden, vervolgopleidingen en beroepen, en vast te leggen in conceptuele leerlijnen po-vo. De toenemende aanwezigheid van ICT binnen en buiten de school heeft invloed op deze balans van lagere-orde vaardigheden en hogere-orde vaardigheden. Het betekent niet dat de leerlingen niet meer moeten beschikken over basisvaardigheden.	Samenvatting Wiskunde is in het vo niet alleen nu maar ook over tien jaar een kernvak vanwege haar waarde voor vorming, voor maatschappelijke toerusting en voor het leggen van een fundament voor andere leergebieden, vervolgopleidingen en beroepen. De huidige invulling en inbedding van het vak Wiskunde sluit niet optimaal bij deze waarden aan. Wij doen een concreet voorstel voor aanpassing van de leerlijnen wiskunde. Hierbij legt de onderbouw een brede basis gericht op burgerschap (waaronder gecijferdheid, statistische geletterdheid en algoritmisch denken) en fundering. De bovenbouw kan zich dan sterker richten op beroepen en vervolgopleidingen, waarbij wij zowel voor vmbo als voor havo en vwo een voorstel doen voor differentiatie.
	Hele document NVORWO (zie ook concept versie najaar 2017)	Hele document NVVW (zie ook concept versie najaar 2017)

Nieuw perspectief voor rekenen vo (Gesprekstafels rekenen vmbo en havo/vwo februari 2018)

Visie-documenten mens/natuur

Om het ontwikkelteam mens/natuur te ondersteunen zijn visiedocumenten geschreven door diverse organisaties.

NVON

Nederlandse Vereniging voor het Onderwijs in de Natuurwetenschappen

Samenvatting
Voor dit gebied is het belangrijk vanuit zowel vakken als vanuit thema’s en contexten denken. Een spontane manier om kennis te maken met natuur- en techniek op de basisschool is vanuit thema’s/context. Later in het voortgezet zet onderwijs vindt de noodzakelijke verdieping van vakbegrippen plaats. Vanwege zingeving, motivatie, wendbaarheid van vakbegrippen, en vanwege burgerschapsaspecten is het belangrijk ook in het vo om regelmatig in thema’s/contexten te werken en heen-en-weer te pendelen tussen contexten en begrippen en onderzoeken en ontwerpen/probleem oplossen.

‘Disciplinary core ideas’ en ‘cross-cutting concepts’ zijn belangrijk. Om de diverse disciplinaire perspectieven in dit gebied van mens/natuur recht te doen kan een onderlegger met de belangrijkste kernconcepten van elke discipline bruikbaar zijn. De Amerikaanse ‘Next Generation Science Standards’ (NGSS) spreekt in dit verband over ‘disciplinary core ideas’ voor begrippen, perspectieven en redeneerwijzen die van groot belang zijn voor een discipline, en van ‘cross-cutting concepts’ voor concepten die gemeenschappelijk zijn maar per discipline verschillend geïnterpreteerd en gebruikt kunnen worden. Denk aan ‘evenwicht’, ‘evolutionair redeneren’, ‘structuur’, ‘energie’ of ‘vorm-functie denken’. De NGSS heeft de ‘core ideas’ uitgewerkt en gepubliceerd in een omvangrijk document.

• Hele document NVON (december 2017).
• Concept versie (najaar 2017).

IOBT

Stichting Innovatie Onderwijs in Bètawetenschappen en Technologie

Samenvatting
Al in 2015 heeft de stichting (een samenwerking in het vo van o.a. biologie, natuurkunde, scheikunde en natuur, leven en technologie) in reactie op het debat Onderwijs 2032 een notitie geschreven.

Hele document IOBT (voorjaar 2015)

Visie-documenten digitale geletterdheid

Om het ontwikkelteam digitale geletterdheid te ondersteunen werden visiedocumenten geschreven door diverse organisaties, o.a. SLO en Kennisnet. We noemen hier xxx.

• Kennisnet Handboek digitale geletterdheid

Verkenning techniek en technologie

Techniek en technologie spelen een grote rol in de moderne samenleving. Hoe wordt deze importantie meegenomen in de ontwikkelteams? Een verkenningscommissie (ondersteund vanuit de SLO) stelde eind 2017 een rapport samen:

• Stel een definitie vast van techniek en technologie. Houd daarbij rekening met specifieke eisen van de verschillende onderwijssectoren. Geef aandacht aan samenhang zowel verticaal in leerlijnen (van po naar vo) als horizontaal over verschillende onderwijssectoren (van algemeen vormend naar beroepsperspectieven).
• Verken vanuit deze werkdefinitie:
  • welke inhoud (kennis en inzicht, vaardigheden en houding) van techniek en technologie aan de orde zouden moeten komen;
  • bij welke leergebieden deze inhoud van techniek en/of technologie aan de orde zou kunnen komen. Het betreft hierbij alle leergebieden;
  • hoe techniek en/of technologie binnen het curriculum kunnen worden benaderd. Schets hierin scenario’s waarin techniek en technologie als apart vak, als onderdeel van (een) vak(ken), leergebieden of thematisch tot uiting kan komen.

Hele rapport verkenningscommissie (december 2017)

ELWIeR/Ecent conferenties 2018 en 2019 en curriculum.nu

In de Ecent/ELWIeR conferenties van 2018 en 2019 werd ruimte gemaakt voor een goede afstemming tussen de ontwikkelteams (R/W en M/N) en wat er in de lerarenopleidingen gebeurt w.b. curriculumvernieuwing.

Aanleiding Curriculum.nu

Het curriculum van po en vo is in 2006 vastgesteld in zogenaamde kerndoelen en eindtermen. Hierin staat wat leerlingen moeten kennen en kunnen. In elf jaar tijd is de samenleving sterk veranderd, worden er andere eisen gesteld voor de arbeidsmarkt en heeft ICT een grote invloed gekregen op ons dagelijks leven. Een herzien curriculum moet volgens de initiatiefnemers resulteren in uitdagend, evenwichtig en toekomstbestendig onderwijs, waarin alle niveaus goed op elkaar aansluiten en de leraar weer aan zet is. De herijking biedt tevens kans om bestaande knelpunten aan te pakken, zoals:

• De overladenheid van het onderwijsprogramma. Vanuit de samenleving en de politiek wordt steeds opnieuw een appèl op scholen gedaan aandacht aan nieuwe vraagstukken te schenken, terwijl er nooit wat af gaat. Noodzakelijke (vak)vernieuwingen vinden te weinig of te geïsoleerd plaats. Er is geen sprake van een integrale vernieuwing. Hierdoor stapelt het onderwijsprogramma zich op.
• De breed geformuleerde kerndoelen die weinig houvast beiden voor leraren. De lesmethode of het lesboek blijft in de klas leidend. Op die manier worden leraren steeds meer uitvoerders in plaats van regisseurs van hun vak.
• Het gebrek aan motivatie onder leerlingen, die liever zien dat er meer verbinding tussen de inhoud van vakken ontstaat. Hierdoor wordt het onderwijs meer betekenisvol.

Internationale ontwikkeling

Nederland staat niet alleen in deze ontwikkeling. In totaal zijn er 20 landen die zich nu bezighouden met de vraag welke competenties leerlingen voor de toekomst nodig hebben en wat dit betekent voor het onderwijs. De OESO houdt momenteel een onderzoek onder deze landen. De eerste rapportage over de bevindingen wordt volgend jaar verwacht.

Curriculum.nu is het vervolg van Onderwijs2032 en een initiatief van een brede onderwijscoalitie die uit de Onderwijscoöperatie, de PO-Raad (sectororganisatie primair onderwijs), de VO-Raad (sectororganisatie voortgezet onderwijs), de AVS (Algemene Vereniging Schoolleiders), het LAKS (Landelijk Aktie Komitee Scholieren) en Ouders & Onderwijs bestaat. In de uitvoering wordt inhoudelijk samengewerkt met SLO. Het Ministerie van OCW maakt dit initiatief mede mogelijk.

In 2015 werd middels een door de overheid ingericht ‘Platform Onderwijs2032’ landelijk gediscussieerd over onderwijsvernieuwing.

Uit het Eindrapport Ons onderwijs 2032 (2016) onder eindredactie van Paul Schnabel komt naar voren dat de inhoud van het onderwijs in veel opzichten echt anders moet om leerlingen de kennis en de vaardigheden bij te brengen die ze voor hun toekomst als volwassenen in de eenentwintigste eeuw nodig hebben.

Het advies, waarvoor staatssecretaris Sander Dekker in februari 2015 het startschot gaf, biedt een visie die beschouwd kan worden als de eerste stap in de herziening van het curriculum van het primair en het voortgezet onderwijs in Nederland.

Eindadvies Ons onderwijs 2032. Den Haag: Platform Onderwijs2032 (2016)

Internationaal gezien kan dit project geplaatst worden naast bijvoorbeeld het OECD initiatief: Future of Education and Skills: Education2030. Dit project richt zich zowel op het avo- als het beroepsonderwijs, met twee speerpunten:

• Ontwikkeling van een ‘conceptual learning framework relevant for 2030’ (o.a. voor een ‘update’ van het PISA framework)
• Internationaal vergelijkend onderzoek, met een ‘hoogingestoken’ doelstelling: “The project will conduct an international comparative analysis on curriculum so as to build a knowledge base that should contribute to making the process of curriculum design and development evidence-based and systematic (e.g. ensuring focus, rigor and coherence on the curriculum contents).”

Bron

Zie ook Education 2030 op elwier.nl.

• _____ (2013). PISA 2012 Assessment and Analytical Framework: Mathematics, Reading, Science, Problem Solving and Financial Literacy (PDF) (pp. 256). Paris: OECD Publishing.
• _____ (2020). Leergebied Mens & Natuur. Voorstel voor de basis van de herziening van de kerndoelen en eindtermen van de leraren en schoolleiders uit het ontwikkelteam Mens & Natuur (PDF). Enschede: Curriculum.nu/SLO.
• _____ (2020). Mens & Natuur. Toelichting op het voorstel voor de basis van de herziening van de kerndoelen en eindtermen van de leraren en schoolleiders uit het ontwikkelteam Mens & Natuur (PDF). Enschede: Curriculum.nu/SLO.
• _____ (2020). Leergebied Rekenen & Wiskunde. Voorstel voor de basis van de herziening van de kerndoelen en eindtermen van de leraren en schoolleiders uit het ontwikkelteam Rekenen &
  Wiskunde. (PDF). Enschede: Curriculum.nu/SLO.
• _____ (2020). Rekenen & Wiskunde. Toelichting op het voorstel voor de basis van de herziening van de kerndoelen en eindtermen van de leraren en schoolleiders uit het ontwikkelteam Rekenen & Wiskunde (PDF). Enschede: Curriculum.nu/SLO.
• _____ (2020). Leergebied Digitale Geletterdheid. Voorstel voor de basis van de herziening van de kerndoelen en eindtermen van de leraren en schoolleiders uit het ontwikkelteam Digitale geletterdheid (PDF). Enschede: Curriculum.nu/SLO.
• _____ (2020). Digitale Geletterdheid. Toelichting op het voorstel voor de basis van de herziening van de kerndoelen en eindtermen van de leraren en schoolleiders uit het ontwikkelteam Digitale Geletterdheid (PDF). Enschede: Curriculum.nu/SLO.
• Akkerman, S. F. and Bakker, A. (2011). Boundary Crossing and Boundary Objects Review of Educational Research, 81(2), 132-169. 10.3102/0034654311404435
• Buisman, M., Van Loon-Dikker, L., Boogaard, M. and Van Schooten, E. (2018). Stimuleren van creatief vermogen en kritisch denken. Eerste resultaten van het OECD-onderzoek (PDF) (pp. 58). Amsterdam: Kohnstamm.
• Den Braber, N., Krüger, J., Mazereeuw, M. and Kuiper, W. (2019). Mathematics in an Interdisciplinary STEM Course (NLT) in The Netherlands (PDF). In B. Doig, J. Williams, D. Swanson, R. Borromeo Ferri and P. Drake (Eds.), Interdisciplinary Mathematics Education (pp. 17): Springer Open.
• Furtak, E. M., Seidel, T., Iverson, H. and Briggs, D. C. (2012). Review of Educational Research. Experimental and Quasi-Experimental Studies of Inquiry-Based Science Teaching: a Meta-analysis (PDF) Review of educational research, 82(3), 300-329. 10.3102/0034654312457206
• Gravemeijer, K. (2013). Wiskundeonderwijs voor de 21ste eeuw (PDF) Didaktief, 2013
• Hoogland, K. (2016). Images of Numeracy. Investigating the effects of visual representations of problem situations in contextual mathematical problem solving (PDF) (pp. 254). Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven.
• Kools, Q. and Keijzer, R. (2019). Mathematics teacher educators’ professional development as by-product of practice based research: the elwier research group (PDF). Paper presented at the EApril 2018, Portorož, Slovenia.
• Maass, K., Geiger, V., Romero Ariza, M. and Goos, M. (2019). The Role of Mathematics in interdisciplinary STEM education ZDM – International Journal on Mathematics Education, 51, 869-884. 10.1007/s11858-019-01100-5
• McKenney, S. and Reeves, T. C. (2012). Conducting educational design research (PDF). London: Routledge.
• Michels, B. I. and Eijkelhof, H. M. C. (2019). The development and implementation of an interdisciplinary STEM course for upper secondary schools (PDF) Educational Designer, 3(12)
• Pijpers, R. (Ed.). (2018). Handboek Digitale geletterdheid 2017-2018 (PDF). Zoetermeer: Kennisnet.
• Quinn, H. (2011). A Framework for K-12 Science Education: Practices, Crosscutting Concepts, and Core Ideas (PDF). Washington DC: The National Academies Press.
• Quinn, H., Schweingruber, H. and Keller, T. (Eds.). (2005). A framework for K-12. Practices, Crosscutting Concepts, and Core Ideas (PDF). New York: National Academies Press.
• Schnabel, P. (2015). Platform 2032. Hoofdlijn advies: een voorstel (PDF) (pp. 8). Den Haag: Platform 2032.
• Stein, S. (2000). Equipped for the Future. Content standards. What Adults Need to Know and Be Able to Do in the 21st Century (PDF). Washington: National Institute for Literacy.
• Trilling, B. and Fadel, C. (2009). 21st Century Skills: Learning for Life in Our Times (PDF). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
• Van Eerde, H. A. A. (2009). Rekenen-wiskunde en taal: een didactisch duo (PDF) Panama-Post. Reken-wiskundeonderwijs: onderzoek, ontwikkeling, praktijk, 28(3), 19-32
• Van Graft, M., Klein Tank, M. and Beker, T. (2016). Wetenschap en technologie in het basis- en speciaal onderwijs. Richtinggevend leerplankader bij het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld (PDF) (pp. 85). Enschede: SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling.
• Van Keulen, H. and Sol, Y. (2012). Talent ontwikkelen met wetenschap en techniek (PDF). Utrecht: Universiteit Utrecht.