Lesmateriaal
Wiskundige formules in natuurwetenschappen en wiskunde
Een oude zorg: er is een kloof tussen het onderwijs in de wiskunde en in de natuurwetenschappen. Harrie Eijkelhof (UU) en Peter Kop (UL) zijn in de problematiek van het gebruik van formules gedoken. Zij laten aan de hand van internationale literatuur zien dat die kloof niet een typisch Nederlands probleem is. In combinatie met…
Twee-en-twintig jaar Grote Rekendag – een belangrijke jaarlijkse impuls
| PO | Op 22 maart 2024 werd de twintigste Grote Rekendag georganiseerd, twintig jaar na eerste Grote Rekendag in 2004 (en een tryout in 2003). Eerst staan we stil bij de twee-en-twintigste versie, en daarna nog even kort bij die afgelopen jaren. De gegevens gesnapt – Grote Rekendag 2024 Een kleine 1000 basisscholen deden dit keer…
Chemie aktueel en Actuele chemie
| VO | Een terugblik op 30 jaar Chemie Aktueel (1989-2019) en de periode Actuele chemie (2019-2023). Een schat aan artikelen en materialen Archivering in 2024 Via Ecent wordt in 2024 gewerkt aan het online zetten van de archieven van zowel Chemie Aktueel (1989-2019) als Actuele chemie (2019-2023). Klik hier voor de tussenstand. Informatie: Lesley de Putter…
AI op school
| VO | Project AI (artificiële intelligentie) Op School o.a. i.s.m. de Universiteit van Gent dwengo.org/aiopschool Artificiële intelligentie (AI) komt volop aan bod in de media. Populaire thema’s zijn: chatbots, zelfrijdende auto’s, virtuele assistenten en het verlies aan jobs. AI-systemen dringen meer en meer onze wereld binnen. AI Op School is een project dat ontstaan is uit…
Doe eens een WiTje samen met je studenten – Wiskunde in Teams
| VO | Een “WiTje’ is een kleinere variant van Alympiade, B-dag, OWD opdrachten. Wat zijn WiTjes? WiTjes zijn korte modelleer- of onderzoeksopdrachten, bedoeld voor één les, gebaseerd op opdrachten van de Wiskunde A-lympiade, de Wiskunde B-dag of de Onderbouw/VMBO Wiskunde Dag: de opdrachten van Wiskunde in Teams. WiTjes – en grotere opdrachten – in de lerarenopleiding…
Lesmateriaal duurzaamheid
Lesmateriaal ontwikkeld in het kader van het project Duurzaamheidsvraagstukken in het bètaonderwijs. Zie ook het proefschrift (2023: Michiel van Michiel van Harskamp: Ask, find out and act). De zes lesmodules zijn ontwikkeld tijdens de Lesson Study cycli van Burgerschapsvorming rond duurzaamheidsvraagstukken in het bètaonderwijs. De modules zijn bruikbaar in de onderbouw van het VO. Mogelijk…
European Olympiad of Experimental Science
European Olympiad of Experimental Science eoes.science slo.nl/thema/meer/olympiades/welke-olympiades/eoes
Ontwikkel lesmateriaal voor Bewegend Leren
Spreekt bewegend en spelend leren jou aan en ben jij de creatieve leerkracht die graag lessen ontwikkelt voor andere leerkrachten? Dan zijn wij op zoek naar jou! Als lesontwikkelaar bij Fluitend Leren ga je bewegend leren lessen maken voor scholen. Samen met scholen brengen wij bewegend leren in de praktijk. Momenteel zijn wij druk bezig…
TinkerCad – software voor maakonderwijs
Software voor maakonderwijs (3D ontwerp, SimLab, Blokken) tinkercad.com/ Werkgroep 2023 In 2023 werd tijdens de ICSE Summerschool te Utrecht een werkgroep verzorgd door Rahel Brugger (PH Freiburg, Duitsland) waarin 5 groepjes (van 3 personen elk) aan het werk gingen met de opdracht om een object naar de 3d-printer te sturen met drie verschillende betekenisvolle aanzichten….
Jupyter – een platform voor computational thinking?
Vereniging i&i organiseert op maandag 26 juni en 3 juli van 15:30 tot 17:30 uur een tweetal online bijeenkomsten over Jupyter Book en Jupyter Notebook. i&i gaat dit Jupyter platform (online werken aan ‘computational thinking’) ook gebruiken voor de open leermaterialen van keuzethemas.nl. Keuzethemas.nl is de invulling van de informatica-keuzedomeinen. ieni.org/jupyter-book-en-jupyter-notebook
Figurenfestival
Giraf uitgave nr. 4 Je kan met dit kaartspel vijf verschillende activiteiten rondom de eigenschappen van vierhoeken doen. Elke activiteit heeft zijn eigen kleur, de achterkant van de kaarten doen ook mee! De activiteiten kunnen groepsgewijs, individueel of in tweetallen worden gedaan. Doelgroep: vmbo, onderbouw havo/vwo Auteurs: Els Franken Bestellen: Epsilon Uitgaven De Giraf-reeks is…
Factchecking
Reken-wiskundige factchecking in het basisonderwijs. Lesactiviteiten en aanzet tot een globale leerlijn voor groep 3 tot en met groep 8 Fact-checking is een essentiële en waardevolle praktijk in het huidige tijdperk van informatieovervloed en verspreiding via verschillende kanalen, zoals sociale media en online platforms. download Voorwoord Marike Verschoor, Marc van Zanten, Geeke Bruin-Muurling, Stanja Oldengarm…
Grote Rekendag 2024 – Gegevens gesnapt, met een knipoog naar de concept kerndoelen – Doe je mee (ook als opleider of adviseur)?
| PO | 20 maart 2024. Grote Rekendag. Gegevens gesnapt Materiaal online bestellen Gegevens gesnapt – een knipoog naar de nieuwe concept kerndoelen Juist op het gebied van ‘omgaan met gegevens’ zijn binnen de concept kerndoelen enkele voorstellen gedaan, die nu in het materiaal van de Grote Rekendag al verwerkt zijn in de vorm van concrete activiteiten…
Grafiekpolitie ziet foutje bij CBS grafiek
Om het online gedrag van ouderen weer te geven gebruikt het CBS in plaats van een staafdiagram een weergave in de vorm van concentrische cirkels. Dat oogt speels en decoratief, maar de grafiek verliest aan duidelijkheid: de lengte van de staven staat namelijk niet meer in verhouding tot de waarde die zij weergeven. Sanne Willems,…
Reken maar – Een doeboek met stokjes, muntjes en symbolen
Giraf uitgave nr. 3 Reken maar – Een doeboek met stokjes, muntjes en symbolen vmbo en onderbouw havo/vwo. Auteurs: Marijke Hassefras-Zuidbroek, Jeanine Daems, Peter Lanser Bestellen: Epsilon Uitgaven Waarschijnlijk weten uw leerlingen al dat de rekenmachine vroeger nog niet bestond en hebben ze vast ook wel eens een telraam gezien. Maar weten zij dat je…
Nieuwscheckers – nieuw lesmateriaal vo ihkv fact-checking
Nieuwscheckers.nl is een factcheck-initiatief van de opleiding Journalistiek en Nieuwe Media van de Universiteit Leiden. Algemeen Nieuwscheckers controleert het nieuws. Of dat nu staat afgedrukt in de krant, wordt uitgezonden op radio of televisie of circuleert op sociale media. Het checken wordt gedaan door studenten (in het kader van studieopdrachten), door betaalde redacteuren of door…
Keuzethema’s informatica
Lesmateriaal voor de 12 keuzedomeinen uit het examenprogramma informatica havo en vwo keuzethemas.nl Onderwerpen Modelleren; User Experience; Physical Computing; Games maken en ervaren; Databases; Internet of Things; Functioneel Programmeren; Algoritmiek; Security; Usability; User Experience Gaming; Maatschappelijke en individuele invloed van informatica keuzethemas.nl wordt ondersteund door de SLO
Getal van het jaar
Jaarlijkse verkiezing van het ‘getal van het jaar’ getalvanhetjaar.nl Van de website Van de klok die op een mooi rond getal staat tot de inflatie die tot een minder mooi hoge waarde stijgt, getallen zijn overal om ons heen. Soms schrikken we ervan, maar soms staan ze ook voor leuke dingen. Het aantal kaarsjes op…
Nederland in cijfers
Nederland in cijfers geeft in 36 infographics antwoord op vragen over Nederland. longreads.cbs.nl/nederland-in-cijfers-2022/ In deze 2022-editie komen weer nieuwe leuke weetjes en cijfers over ons land aan bod, over nu en ook over vroeger. Nationaal, en soms ook per gemeente. Deze webpublicatie hoort bij het gelijknamige boekje, en gaat met tekst en figuren dieper in…
RAFT – gratis materialen voor STEaM in het engels
RAFT – Resource Area for Teaching raft.net Gratis hulpmiddelen omvatten ideeënbladen voor de klas, tips voor leerkrachten en leeractiviteiten voor thuis. In de winkel o.a. verkrijgbaar: STEAM-projectkits. Verwijzingen Free activity sheets for STEaM raft.net
Kennisbanken
Project Kennisbanken Revival van de kennisbanken Biologie Natuurkunde Scheikunde Zie ook Project diagnostische vragen. Aanleiding Er is veel kennis over hoe je bèta-concepten goed aanleert en waar het mis kan gaan. Deze kennis komt vanuit wetenschappelijk onderzoek en vanuit ervaringen in de klas. Bij de voorbereiding van een les heeft een docent echter beperkt toegang…
Digitale didactische kennisbank scheikunde weer online
Kennisbank scheikunde Deze kennisbank scheikunde is bedoeld ter ondersteuning van zij-instromers en andere beginnende docenten uit alle sectoren van het voortgezet onderwijs. Doelstellingen We zien de kennisbank als een bron van vakkennis en bijbehorende didactische aanwijzingen voor de docent, waar hij/zij naar specifieke behoefte uit kan putten. Sommige teksten zijn wellicht ook voor leerlingen geschikt,…
Digitale didactische kennisbank natuurkunde weer online
Kennisbank natuurkunde Natuurkunde, didactiek, leerlingdenkbeelden en contexten. Onderdeel van het project kennisbanken. Toelichting op het materiaal (2011) Deze kennisbank (uit 2011) ondersteunt stagiaires, zij-instromers en andere beginnende docenten natuurkunde binnen de sectoren VO en MBO. Ondersteuning is er vooral op het gebied van vakdidactiek. Algemene didactische theorieën zijn gebruikt op plekken waar deze vakdidactische toepassingen…
Wiskunde in Teams
Werken aan grotere wiskundige opdrachten wiskundeinteams.sites.uu.nl Algemeen Het Freudenthal Instituut organiseert jaarlijks enkele wiskunde-evenementen waarbij leerlingen in teams van 3 of 4 een hele dag aan een grote wiskundige opdracht werken, met als eindproduct een werkstuk. Bij deze activiteiten staan vaardigheden als probleem oplossen, modelleren, representeren, redeneren, argumenteren en samenwerken centraal. Een goede onderlinge taakverdeling…
Onderbouw Wiskunde Dag (vo)
De OnderbouwWiskundeDag is een competitie voor leerlingen uit 3/4 vmbo en 3 havo/vwo. Onderdeel van Wiskunde in Teams Algemeen Leerlingen werken in teams van 3 of 4 de hele dag aan een ‘grote’ wiskundige (denk)opdracht waarin probleemoplossen centraal staat. Het gebruik van boeken en computers is toegestaan. Inhoudelijk sluiten deze opdrachten aan bij ‘denkactiviteiten’. Eerdere…
Wiskunde A-lympiade
De Wiskunde A-lympiade is een competitie voor leerlingen uit de bovenbouw havo/vwo, die wiskunde A in hun pakket hebben. Onderdeel van Wiskunde in Teams Algemeen Leerlingen werken in teams van drie of vier leerlingen een dag lang aan het oplossen van een realistisch probleem als: een dienstregeling voor liften; het beveiligen van een museum; het…
Ieder kwartaal een les buiten het boekje
Zomer 2022 Activiteiten in schoolboeken leveren meestal precies de informatie die nodig is om een antwoord te vinden. Leerlingen krijgen daarmee weinig gelegenheid om te leren zelf informatie te zoeken en met onzekerheid te redeneren. Sinds 2019 publiceert het International Centre for STEM Education (ICSE) ieder kwartaal drie problemen die zich lenen voor onderzoekend leren….
Ondersteunen (‘scaffolding’) bij SSI
Ondersteunen (‘scaffolding’), module over SSI en milieu-vraagstukken. Bron In deze Ensite module worden toekomstige leraren in de initiële lerarenopleiding geïntroduceerd om hun studenten te ondersteunen bij het omgaan met complexe maatschappelijk-wetenschappelijke milieuvraagstukken (environmental SSI) door een ondersteunings (scaffolding)kader te bieden. Geschreven voor de lerarenopleiding. Verwijzingen Bron Ensite, projectbeschrijving Scaffolding (op elwier/ecent)
Succes! Rekenen – reken-wiskunde materialen voor de doelgroep laaggecijferden
In opdracht van de stichting Lezen en Schrijven (L&S) is gedurende 2016-2019 een mooie verzameling themaboekjes en rekenkaarten ontwikkeld, geschikt voor een brede doelgroep. Te denken valt aan MBO, praktijkonderwijs, zwakke rekenaars in PO en VO, en natuurlijk de volwasseneducatie (VE). Overzicht van de ontwikkelde materialen, vrij te gebruiken binnen ve, mbo, e.a. Abstract 23-9-2019…
Open leermiddelen voor bèta-didactiek
Open leermiddelen bèta-didactiek online repository met leer- en opleidingsmaterialen Zie ook de Info-pagina op WikiWijs. Pilot groeifonds 1-9-2022 tot 1-9-2023 Overige informatie
Cryptografie – boekje wiskunde (onderbouw h/v)
Giraf uitgave nr. 2 Cryptografie. Geschreven door Paul Durenkamp. Bestellen: Epsilon Uitgaven Codes, geheimtaal en cryptografie kom je in het dagelijks leven overal tegen zonder dat jij je er altijd bewust van bent. Het kan een spiekbriefje zijn, maar ook het pinnen van geld of het verzenden van een WhatsApp-berichtje. Veel informatie is tegenwoordig ’versleuteld’,…
Lesmateriaal NLT
Lesmateriaal NLT Materiaal uit de online repository van het Freudenthal Instituut
Lesmateriaal wiskunde
Lesmateriaal wiskunde Materiaal uit de online repository van het Freudenthal Instituut
Lesmateriaal scheikunde
Lesmateriaal scheikunde Materiaal uit de online repository van het Freudenthal Instituut
Lesmateriaal natuurkunde
Lesmateriaal natuurkunde Materiaal uit de online repository van het Freudenthal Instituut
Lesmateriaal biologie
Lesmateriaal biologie Materiaal uit de online repository van het Freudenthal Instituut
Grote Rekendag – les- en opleidingsmateriaal
Les- en opleidingsmateriaal op basis van de Grote Rekendag voor rekenen-wiskunde. Zie ook de algemene pagina over de Grote Rekendag De Grote Rekendag richt zich op de basisschool en beoogt te laten zien dat leerlingen ook in het reken-wiskundeonderwijs op onderzoek kunnen gaan.
zOEFi – Dagelijks klassikale rekenoefeningen
zOEFi, de Nationale Oefenimpuls Dagelijkse, klassikale rekenoefeningen (Les- en opleidingsmateriaal). Project 2009-2011 Kenmerken van het zOEFi-oefenen Elke dag 10 minuten oefenen verstevigt de rekenbasis en zorgt voor parate kennis en vaardigheid. Het gaat om het oefenen en automatiseren van de rekenbasis. Bijvoorbeeld de tafels. zOEFi past naast elke methode en gaat uit van de doorlopende…
Weet wat je meet – Giraf kaartspel (vmbo)
Giraf uitgave nr. 1 Weet wat je meet. Een statistiekspel op verschillende niveaus. Kaartspel ontworpen door Marijke Hassefras-Zuidbroek. Bestellen: Epsilon Uitgaven Het doel van dit spel is door middel van sorteren van kaartjes de meetschalen uit de beschrijvende statistiek te leren kennen. Er zijn drie niveaus waarop het spel gespeeld kan worden. Het spel kan…
Oneindig, Wat is dat? Video met uitleg
Oneindig, Wat is dat? Met uitleg middels Hilberts hotel Door Nora Hartog
Succesformules in Beeld
Zie ook Succesformules – het boek Vaak wordt de vraag gesteld door leerlingen vmbo/havo/vwo waar de wiskunde die zij leren toe dient. Het is dan belangrijk dat docenten wiskunde vmbo/havo/vwo bronnenmateriaal hebben om toepassingen van wiskunde in beroepen te laten zien. Letterlijk ‘wiskunde in beeld’ Huidige productie video’s (2021-2023) Via het PWN Youtube kanaal worden…
Heuristieken, helpt dat bij 6VWO Wiskunde A?
Dit materiaal is ontstaan op basis van een opdracht binnen de lerarenopleiding (vakdidactiek). Wiskunde 6 VWO. Achterliggende vraag bij het ontwerp van dit lesmateriaal De ‘onderzoeksopgave’ is een onderdeel van het wiskunde A examen en wordt vaak niet goed gemaakt. Ook blijken VWO 6 wiskunde A leerlingen vaak vast te lopen bij lastigere vraagstukken. Tegelijk…
Programmeren en augmented reality
Een les over ‘programmeren en augmented reality’ uitgeprobeerd op het Codasium, havo/vwo, wiskunde/informatica. Codasium (onderdeel van Lyceum Kralingen) Codasium wordt aangeboden aan alle leerlingen in klas 1 en vervolgens alleen aan de leerlingen die het kiezen, dus vanaf klas 2. De leerlingen krijgen per week 3 uur de tijd om bezig te zijn met programmeren….
Volgens Bartjens – Ontwikkeling en Onderzoek (maart 2022)
Bij ieder nummer van het tijdschrift Volgens Bartjens verschijnen telkens twee verdiepende artikelen in Volgens Bartjens – Ontwikkeling en Onderzoek. Bij het maart-nummer (2022) verschenen: Spitz, L. (2022). Reken-wiskundeonderwijs op Nederlandse basisscholen ten tijde van de vanwege covid-19 ingestelde lockdown. Volgens Bartjens – ontwikkeling en onderzoek, 41(4), 45-60. Van Haeften, N.I. & Keijzer, R. (2022)….
Vakoverstijgend rekenonderwijs
Project in regio Utrecht, spin-off van het Salvo!-project. Initiatief vanuit scholen vo, met steun van de gemeente Utrecht en de Willibrord Stichting Het rekenonderwijs in de onderbouw van het VO versterken door een vakoverstijgende aanpak. Hoe kan er een natuurlijke verbinding worden aangebracht tussen rekenen/wiskunde en diverse andere vakken in het vo? Doel en opzet…
Wiskunde 12-16
Het team W1216 werkte in de periode 1987-1992 aan voorstellen voor een nieuw leerplan en een nieuw examenprogramma wiskunde, met vier leerstofgebieden: algebra meetkunde rekenen informatie en modellen Lesmaterialen Verwijzingen (1992). Achtergronden van het nieuwe leerplan. Wiskunde 12-16: band 1 (PDF). Utrecht, Enschede: Freudenthal instituut, Stichting leerplanontwikkeling (SLO). (1992). Achtergronden van het nieuwe leerplan. Wiskunde…
Geen week zonder algebra
Interview met Martin Kindt Martin Kindt is ontwerper (en onderzoeker) van lesmateriaal bij het Freudenthal Instituut In deze video van de Hogeschool Utrecht (interviewer Theo van den Bogaart) vertelt Martin Kindt de achterliggende gedachten bij het lesmateriaal. Het motto ‘Geen week zonder algebra’ is een oproep aan alle wiskunde-docenten om hun lessen te verrijken met…
Experimenteren in de rekenles
Van Galen, F. and Jonker, V. (2013) Experimenteren in de rekenles. Combineren van rekenlessen met lessen wetenschap & techniek Utrecht: Kenniscentrum Talentontwikkeling, Wetenschap & Techniek. Universiteit Utrecht. Download pdf Zie ook de lesmaterialen.
TORPEDO lunchlezing
Marjolein Kool deed onderzoek naar de wijze waarop pabostudenten Torpedo gebruikten en wat hen dat opleverde. Ze presenteerde de resultaten op conferenties, waar pabodocenten rekenen-wiskunde uit het hele land haar verzochten om Torpedo toegankelijk te maken voor alle pabostudenten. Daar is sindsdien hard aan gewerkt en met succes. Op 10 maart, 12:30-13:30 u, zal een…
Didactische mogelijkheden van escape rooms
Over de opkomst en didactische mogelijkheden van Escape Rooms in het voortgezet onderwijs. Een eerdere versie van dit artikel (uit 2018) had de titel ‘je moet diep, diep nadenken’, n.a.v. een workshop bij het NIBI. Nieuw verschenen 2020 Veldkamp, A., Van de Grint, L., Knippels, M. C. P. J. and Van Joolingen, W. (2020). Escape…
Wiskunst
Wiskunde en kunst Een regelmatig terugkerend thema tijdens de Nationale Wiskunde Dagen Alison Martin Simon Beck Henk van der Vorst Theo Schouten Nel Klein Kranenburg Verwijzingen Van der Blij, F., Jonker, V. and De Moor, E. (1995). Wiskunst. Utrecht: Freudenthal Instituut.
Minds-On – Natuur- en Techniekonderwijs verdiepen met interactieve digitale diagrammen
Minds-On Natuur en Techniekonderwijs verdiepen met interactieve digitale diagrammen Zoeken naar de koppeling tussen hands-on en minds-on Om leerlingen te ondersteunen bij het maken van de koppeling tussen de experimenten en de bijbehorende concepten en denkwijzen, is een nieuw didactisch instrument ontwikkeld in de vorm van lessen met digitale interactieve diagrammen. Minds-On is een samenwerkingsverband…
Giraf-reeks – materiaal voor vmbo wiskunde
De Giraf-reeks is een reeks publicaties van de Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren en Epsilon Uitgaven, bedoeld voor leerlingen en docenten vmbo en onderbouw havo/vwo. Giraf Nummer 5 – Plusminus In dit spel ga je spelenderwijs met positieve en negatieve getallen aan de slag. Auteurs: lerarenopleiding wiskunde van NHL Stenden, onder begeleiding van Paul Durenkamp. Giraf…
Colette – Computational Thinking Learning Environment for Teachers in Europe
Website Europees (Erasmus+) project 2020-2022 Penvoerder Johann Wolfgang Goethe-Universität, Frankfurt am Main, Germany Partner in Nederland Universiteit Utrecht (Freudenthal Instituut) Lesmateriaal dat gebruikmaakt van XR, Augmented Reality Blokken bouwen in de lucht (nederlandstalig) Environment for AR programming (engelstalig)
Ieder kwartaal een les buiten het boekje
Voorjaar 2020 Activiteiten in schoolboeken leveren meestal precies de informatie die nodig is om een antwoord te vinden. Leerlingen krijgen daarmee weinig gelegenheid om te leren zelf informatie te zoeken en met onzekerheid te redeneren. Sinds 2019 publiceert het International Centre for STEM Education (ICSE) ieder kwartaal drie problemen die zich lenen voor onderzoekend leren….
Het Praktijkboek natuurkundedidactiek – Natuurkundelessen ontwerpen
De eerste druk van het praktijkboek natuurkundedidactiek – Natuurkundelessen ontwerpen is online beschikbaar. Het boek is bedoeld voor gebruik bij het onderdeel vakdidactiek in de tweedegraads lerarenopleiding als kennisbasis voor (aanstaande) natuurkundeleraren in het vmbo (voor het vak NaSk 1) en de onderbouw havo en vwo. Het biedt daarnaast ondersteuning aan de leraar die daar…
Leerplatform Enlight Ed
Enlight Ed heeft een leerplatform gebouwd waarmee pabostudenten opdrachten kunnen maken door vragen te beantwoorden in een chatomgeving. Elk verkeerd antwoord biedt een kans om de student iets te laten leren door hulpvragen te stellen en hints te geven. Voor de student is het prettig dat hij/zij op deze manier altijd begeleiding krijgt bij oefening…
Grote Rekendag – 25 maart 2020
Ieder jaar wordt de Grote Rekendag georganiseerd. Het is een dag voor alle basisscholen in Nederland en Vlaanderen (groep 1 t/m 8) die helemaal in het teken staat van rekenen. En dan niet gewoon in de klas, maar vooral ook daarbuiten. Want rekenen is veel meer dan sommen maken in je werkboek! De volgende Grote…
Ieder kwartaal een les buiten het boekje
Najaar 2019 Activiteiten in schoolboeken leveren meestal precies de informatie die nodig is om een antwoord te vinden. Leerlingen krijgen daarmee weinig gelegenheid om te leren zelf informatie te zoeken en met onzekerheid te redeneren. Sinds 2019 publiceert het International Centre for STEM Education (ICSE) ieder kwartaal drie problemen die zich lenen voor onderzoekend leren….
Evaluating the quality of inquiries: an approach for self-evaluation of accuracy, reliability and validity in school science inquiries by pre-university students
Van der Jagt, S. (2016). Evaluating the Quality of Inquiries. An approach for self-evaluation of accuracy, reliability and validity in school science inquiries by pre-university students. Vrije Universiteit, Amsterdam. Bespreking door Ed van den Berg Website met proefschrift en bronnen Interview met Saskia van der Jagt en leerlingen op Leraar 24 Elk leerling onderzoek…
Data en statistiek voor de basisschool
Lesmateriaal voor statistiek in het basisonderwijs Contexts for learning mathematics Frans van Galen, Koeno Gravemeijer, Cathy Fosnot e.a. Vier deeltjes (engelstalig), uitgegeven bij New perspectives on Learning. Wat betreft de didactische achtergrond zie o.a. Van Galen, F. and Gravemeijer, K. (2020). Het beste merk batterijen. Voorbeelden uit een leerling data en statistiek (PDF) Volgens Bartjens,…
ffRekenen
| PO | VO | MBO | ff-rekenen.nl Een website om te oefenen met rekenen en gecijferdheid. Verwijzingen ff-rekenen.nl Video op leraar24 Kanaal op Youtube
Kosteloos boek Grote Rekendag 2019 voor opleidingen en onderwijsadviseurs
Pabo-opleidingen en onderwijsadviesdiensten kunnen ook voor de Grote Rekendag 2019 een kosteloos boek aanschaffen. Voorwaarde hiervoor zijn: de aanvrager is verbonden aan schoolbegeleidingsdienst, is als zelfstandig onderwijsadviseur gevestigd of verbonden aan een hogeschool, per schoolbegeleidingsdienst of hogeschool wordt maximaal één boek verstrekt, de aanvrager gebruikt het boek in het aanbod naar scholen of studenten (maar…
Handreikingen schoolexamen: handig naslagwerk
De handreikingen bij het schoolexamen van SLO bestaan sinds 2007 als papieren versies en pdf’s, maar sinds enkele jaren zijn ze interactief gemaakt en online te raadplegen. Ze zijn er voor alle vakken en alle schooltypen van het voortgezet onderwijs; de informatie hieronder heeft specifiek betrekking op de handreikingen voor de natuurwetenschappelijke vakken en wiskunde….
Nationale Natuurkunde Olympiade Junior
Nationale Natuurkunde Olympiade Junior noj.sites.uu.nl De Natuurkunde Olympiade Junior (NOJ) bestaat sinds 2014 en is bedoeld om leerlingen op jonge leeftijd te enthousiasmeren voor bèta-techniek en natuurkunde in het bijzonder. Daarbij biedt de NOJ een uitdaging voor leerlingen. Met de NOJ richten we ons (vooral) op leerlingen uit de 2e en 3e klas van het…
Wiskunde B-dag
De Wiskunde B-dag is een competitie voor leerlingen uit de bovenbouw havo/vwo, die wiskunde B in hun pakket hebben. Onderdeel van Wiskunde in Teams Algemeen Leerlingen werken in teams van 3 of 4 de hele dag aan een wiskundig probleem. Het gebruik van boeken en computers is toegestaan. Het probleem heeft vaak een technische of…
Grote Rekendag
De Grote Rekendag richt zich op de basisschool en beoogt te laten zien dat leerlingen ook in het reken-wiskundeonderwijs op onderzoek kunnen gaan. Daarnaast is een doel dat leraren en leerlingen plezier beleven aan rekenen-wiskunde. Tijdens de Grote Rekendag gaan scholen een dag lang aan de slag met materialen die speciaal voor deze dag ontworpen…
De eerste drie katernen NLT-didactiek online beschikbaar
NLT-didactiek is een nieuw deelgebied binnen de didactiek van natuurwetenschappen. Hoe ziet een didactiek voor multi- en interdisciplinair onderwijs er uit? Daar is nog niet zo veel over bekend. Voor drie onderwerpen is gedurende het afgelopen jaar een aanzet geschreven; de drie katernen staan nu online op de website van de Vereniging NLT: www.betavak-nlt.nl De…
Open Online Bètadidactiek
In het project Open Online Bètadidactiek (2016-2017) hebben lerarenopleidingen, onder leiding van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht, vier open online modules ontwikkeld voor de vakdidactiek van wiskunde en natuurkunde/scheikunde. De modules bevatten onder meer videomateriaal, literatuur, opdrachten voor studenten en opdrachten voor leerlingen. De modules laten zich als blended elementen inpassen in cursussen vakdidactiek…
Beroepsgericht techniekonderwijs: voorbeelden, didactische modellen en opdrachten voor studenten
De onderstaande opdrachten voor studenten horen bij het artikel Bedrijvig Techniekonderwijs. Het vmbo is volop in beweging. Voor veel scholen geldt dat het onderwijs in de beroepsgerichte vakken realistischer wordt. De AVO vakken krijgen een dienende functie binnen competentiegericht leren. Het werk van techniekdocenten en naskdocenten wijzigt daardoor ingrijpend. De onderstaande videos met bijbehorende opdrachten zijn…
Kwaliteitskaarten School aan Zet
Het programma School aan Zet is per juli 2016 gestopt. Bijna 4.000 scholen van 700 besturen in het speciaal, primair en voortgezet onderwijs hebben aan het programma deelgenomen om zich te ontwikkelen tot lerende organisaties. Het doel was om scholen te leren zich te ontwikkelen naar professionele lerende organisaties: onderwijsorganisaties die zichzelf continu willen verbeteren…
Onderzoeken in de rekenles
Publicatie Onderzoeken in de rekenles geschikt als lesmateriaal en opleidingsmateriaal, basisonderwijs. Leerlingen zijn van nature nieuwsgierig. Deze onderzoekende houding waarbij je de wereld steeds weer bekijkt als een onbekend iets waar je van kan leren, moeten we zoveel mogelijk vasthouden en stimuleren in de klas. Een rijke context speelt daarbij een cruciale rol. Met wetenschap…
Misconcepten binnen de scheikunde; het identificeren en remediëren
Een belangrijke taak van een docent is de denkstappen van een leerling te doorgronden. Welke stappen maakt de leerling, waarom in die volgorde, welke aannames heeft de leerling gemaakt en van welke misconcepten is sprake. In de volgende artikelen wordt een docent (in opleiding) geholpen om zulke misconcepten te verhelpen, met behulp van een onderwijsleergesprek….
Cel als systeem
Samenhang in het leren en onderwijzen van celbiologie kan vergroot worden door leerlingen te leren systeemdenken. Een belangrijk element van het systeemdenken is het onderscheiden en in verband brengen van de verschillende organisatieniveaus. In dit artikel wordt het (promotie)onderzoek dat hiernaar gedaan is beschreven. De hiervoor ontwikkelde lesmaterialen zijn toegankelijk. Bij het onderwerp celbiologie worden…
Jojo-en in Genetica
De jo-jo-onderwijsleerstrategie is een gevalideerde aanpak voor het leren en onderwijzen van genetica in het voortgezet onderwijs. In dit artikel vind je een samenvatting van het proefschrift dat hierover geschreven is. Ook wordt er een concreet voorbeeld gegeven van opdrachten en werkbladen gebruikt in de ontwikkelde lessenserie. Begripsproblemen bij (klassieke) genetica Ontwikkelingen op het gebied…
In welke situatie demonstratie- of leerlingenpracticum gebruiken?
Eén van de pijlers waarop scheikunde berust is het practicum. Naast de waarnemingen, wat gebeurt er nu precies, is het belangrijk om deze waarnemingen te relateren aan concepten binnen de scheikunde. Het is de vraag of dit relateren voldoende gebeurt binnen een leerlingenpracticum en of bepaalde concepten onderbelicht dan wel helemaal niet belicht worden. Zou…
Een leerlijn voor het meten met de pc
Waarom kan de ene leerling in klas 4 wel goed omgaan met het doen van metingen via een computer, terwijl de andere nauwelijks weet heeft van de mogelijkheden? Het kunnen meten met de computer, althans notie hebben van wat daarvan de mogelijkheden en beperkingen zijn, hoort thuis in de lijst met vaardigheden die elke leerling…
Probleemstellend onderwijs over een eerste deeltjesmodel
Hoe onderwijs je leerlingen een eerste deeltjesmodel zodat ze het als zinvol leren ervaren? En hoe laat je ze nadenken over het modelkarakter van de natuurwetenschappen? Een voorbeeld van lessen gebaseerd op een activerende, probleemstellende didactiek, die grondig geëvalueerd zijn. Macroscopische verschijnselen verklaren met een deeltjesmodel Veel leerlingen blijken na onderwijs over moleculen of atomen…
Probleemstellend onderwijs over radioactiviteit
Het is een algemeen geaccepteerd idee dat in onderwijs rekening gehouden moet worden met bestaande kennis en vaardigheden van leerlingen. De probleemstellende benadering verschilt van andere benaderingen in hoe dit idee verder uitgewerkt wordt. De probleemstellende benadering is gebaseerd op de volgende premissen: Er is niet zo heel veel mis met de bestaande kennis en…
Betekenisvol chemie onderwijs over waterkwaliteit
Heeft u ook problemen om uw onderwijs betekenisvol te maken? De concept-contextbenadering geeft u antwoorden op deze vraag. In dit artikel: • concept-contextbenadering lesmateriaal over het testen van waterkwaliteit • richtlijnen voor het ontwerpen van betekenisvol onderwijs De docent als ontwerper van betekenisvol onderwijs Docenten geven niet alleen les, zij ontwerpen ook een deel van hun…
Bedrijvig techniekonderwijs
Techniekonderwijs op school streeft meerdere doelen na. Het richt zich bijvoorbeeld op technische kennis en vaardigheden voor in het dagelijks leven, maar het heeft ook een functie in de voorbereiding op het beroepleven. In dit artikel wordt de nadruk gelegd op dat laatste aspect. In de bijbehorende opdrachten voor studenten wordt de consequentie van het…
Vakdidactiek via zelfontdekkend leren mbv het VESIt-model
Bij vakdidactiek scheikunde aan het IVLOS (UU) wordt geprobeerd om zo goed mogelijk aan te sluiten bij aandachtspunten van de DIO’s (docenten in opleiding). De DIO’s worden geholpen zich bewust te worden van de leervragen die ze hebben met behulp van het VESIt-model. Het proces van het oproepen van deze leervragen bij DIO’s vertoont duidelijke…
Dynamiek en complexiteit van ecosystemen 1
Leerlingen ondervinden problemen in het begrijpen van de complexiteit en dynamiek van ecosystemen. Dat blijkt uit internationaal onderzoek, ook in Nederland bevestigd. Die situatie is ongewenst omdat in tal van maatschappelijke discussies kennis van ecosystemen een rol speelt. Dit artikel beschrijft een aanpak van problemen bij het leren en onderwijzen van dynamiek en complexiteit van…
Probleemstellende benadering
Probleemstellend onderwijs ordent de leerinhoud in problemen. Hierbij ligt de nadruk op het inhoudelijk motiveren van leerlingen via een samenhangend geheel van kernvragen en aansprekende probleemsituaties. De kern van probleemstellend onderwijs is dat leerlingen op inhoudelijke gronden de zin zien van wat ze aan het doen zijn. Als hieraan is voldaan, mag je verwachten dat…
Ontwerpen van een lessenserie volgens Kolb
In de bachelor-opleiding van de lerarenopleiding natuurkunde, scheikunde en techniek van het instituut Archimedes van de Hogeschool Utrecht is in het tweede jaar het didactiekproject actief leren geplaatst. In dit project wordt door de studenten een activerende lessenserie gemaakt bij een hoofdstuk uit een veelgebruikt schoolboek voor vmbo-t. Eén van de criteria waar deze lessenserie…
Onderwijsbenaderingen voor evolutietheorie
Veel docenten ervaren het complexe en controversiële karakter van het onderwerp als lastig. Dit artikel geeft eerst een overzicht van de belangrijkste leerlingendenkbeelden over evolutie. Daarna drie verschillende onderwijsbenaderingen: de overdrachts-, de verhelderings- en de argumentatiebenadering.
Techniekonderwijs en duurzame ontwikkeling: aandacht voor energie
Het onderwerp energie is tegenwoordig dagelijks in het nieuws. Dat komt vooral omdat steeds duidelijker wordt dat we er te weinig van hebben: immers de vraag naar energie overtreft het aanbod en bovendien komt de eindigheid van de traditionele (fossiele) energievoorraden steeds meer in zicht. Je kunt je afvragen of het mogelijk is om binnen…
Techniekonderwijs en duurzame ontwikkeling
In dit artikel geeft Jos Smits de lerarenopleider en de docent handvatten om het thema duurzame ontwikkeling in de opleiding of op school een plaats te geven. Wat je vindt in dit artikel Vrijwel dagelijks bereiken ons via de krant en actualiteitenprogramma’s verontrustende berichten over klimaatverandering, ontbossing, uitputting van grondstofvoorraden, uitsterven van dier- en plantensoorten,…
Stoot, impuls en blaaspijpjes
Onlangs (1999) demonstreerde een Japanse vrijwilliger een uitert simpel proefje over stoot en impuls. Bij nader inzien kan het proefje ook gebruikt worden voor serieus kwantitatief practicum en voor onderzoek. Het practicum/onderzoek zou zelfs als huiswerk gegeven kunnen worden, want rietjes, meetlatten en wattenstaafjes zijn overal. Eerst beschrijven we de demonstratie, dan het practicum en…
Evolutionair leren denken
Docenten die leerlingen evolutionair willen laten denken, kunnen hiervoor de manier adaptief denken gebruiken. Dit artikel legt uit wat adaptief denken is, en geeft handreikingen voor gebruik in de klas bij het onderwerp evolutie.
‘Experiments for schools inspired by Darwin’
De Wellcome Trust heeft met enkele partners onderwijsmateriaal ontwikkeld over evolutie, gepresenteerd op de conferentie van de Association for Science Education (ASE) op 8 januari 2009. Hier vind de webpagina waar je het allemaal kan vinden en een samenvatting van wat je kan aantreffen.
Projecten met diepgang
Dit artikel is bedoeld voor leraren en lerarenopleiders die behoefte hebben aan een didactisch model om kennisverwerving en vaardigheidstraining docentgestuurd in projectwerk in te bouwen. Daarmee kunnen de motiverende aspecten van projectwerk behouden blijven, terwijl voor het leren van vaardigheden en begrippen toch wat instructie en oefening wordt ingebouwd.
Doorlopend Produceren
Dit artikel bevat een voorbeeld van opdrachten voor studenten aan de lerarenopleiding techniek over het onderwerp productie. Lerarenopleiders kunnen het artikel en de bijbehorende downloads aanpassen voor hun eigen opleiding en docenten techniek vinden hier een schat aan lesideeën en bronnen.
Opbrengsten ECENT conferentie 2011: Hersenwerk in onderwijs
Op 12 mei 2011 organiseerde ECENT weer een conferentie voor nascholers en opleiders. Dit jaar was de titel: Hersenwerk in onderwijs. Lees hieronder de verslagen van de deelnemers, van de openingslezing en de werkgroepen. En bekijk een videoverslag van de openingslezing en van de werkgroep Creatieve denktechnieken. Openingslezing: Hersenwerk in onderwijs Door: prof. Hilleke Hulshoff…
Kanker als context
Bij het reizende DNA-lab ‘Lees de taal van de tumor’ is veel lesmateriaal ontwikkeld. In dit webartikel kunt u lesmateriaal downloaden dat ook als afzonderlijk lesmateriaal gebruikt kan worden: ‘Op zoek naar een gen in een databank’, ‘Van nature tot metro’, ‘Organisatieniveaus’ en ‘De tumor als evolutieproces’. Deze materialen sluiten aan bij de nieuwe examenprogramma’s…
Eenvoudige machines
In dit artikel vind je een beschrijving van de ontwikkeling van (eenvoudige) machines en een groot aantal ideeën voor in de techniekles. Download: Artikel Eenvoudige machines
Training: Lessen over stuiteren
Het EWTNH geeft trainingen over W&T aan PABO-opleiders en leerkrachten. Hieronder de leerdoelen en enkele beschrijvingen die bij de training over vallen en stuiteren in groep 7-8 gebruikt worden. Leerdoelen voor leraren Leraren leren over: didactiek van onderzoekend en ontwerpend leren operationaliseren van onderzoeksvragen, opzetten van experimenten, voorspellen van resultaten probleemoplossend denken eigen motieven, zelfbeeld,…
Begrippen in beeld
Iets nieuws uitproberen in je klas waarover je anderen enhousiast hebt horen doen en praten, kan soms best lastig zijn. Het heeft zoals veel dingen in het onderwijs een drempel die, eenmaal genomen, vaak ruimschoots de moeite van het passeren waard blijkt. In onderstaand atikel vindt u een aanpak en variaties, die zeer geschikt zijn…
Adopteer een boom
Een praktische invulling van natuurzorg en natuurbeleving. In dit artikel beschrijft natuurpedagoog Kees Both hoe je op een praktische manier met kinderen aan de slag kunt met bomen in de eigen schoolomgeving. Het artikel Eenvoudige maar intensieve opdrachten leiden ertoe dat kinderen meer naar bomen kijken en gedurende een jaar min of meer ‘eigenaar’ worden…
Breatharians
Opdrachten bij het ECENT artikel Ombouwen van reguliere lessen tot context-concept lessen. Context: Er is een groep mensen de zgn. Breatharians, die geloven dat ze net als planten alleen van lucht, licht en water kunnen leven. Een paar weken geleden is een van hen in Australië een weddenschap aangegaan. Hij beweerde dat hij minimaal 6 weken…